Si të mos e luftoni inflacionin?

Pavarësisht indekseve të favorshme, është shumë herët për të thënë nëse inflacioni është zbutur. Megjithatë, dy mësime të qarta kanë dalë nga rritja e fundit e çmimeve.

Së pari, modelet standarde të ekonomistëve – veçanërisht ai mbizotërues që supozon se ekonomia është gjithmonë në ekuilibër – ishin efektivisht të padobishme. Dhe, së dyti, ata që pohuan me besim se do të duheshin pesë vjet dhimbje për të hequr inflacionin nga sistemi, tashmë janë hedhur poshtë. Inflacioni në SHBA ka rënë në mënyrë dramatike, me indeksin e çmimeve të konsumit të rregulluar sezonal të dhjetorit 2022, vetëm 1% mbi atë për qershorin.

Ka prova dërrmuese që burimi kryesor i inflacionit ishin goditjet e ofertës të lidhura me pandeminë dhe ndryshimet në modelin e kërkesës, jo kërkesa e tepërt agregate dhe sigurisht jo ndonjë kërkesë shtesë e krijuar nga shpenzimet pandemike. Kushdo që kishte ndonjë besim në ekonominë e tregut e dinte se çështjet e furnizimit do të zgjidheshin përfundimisht; por askush nuk mund ta dinte se kur.

Në fund të fundit, ne kurrë nuk kemi duruar një mbyllje ekonomike të shtyrë nga pandemia e ndjekur nga një rihapje e shpejtë. Kjo është arsyeja pse modelet e bazuara në përvojën e kaluar rezultuan të parëndësishme. Megjithatë, ne mund të parashikojmë që fshirja e pengesave të ofertës do të ishte disinflacioniste, edhe nëse kjo nuk do të kundërshtonte domosdoshmërisht procesin e mëparshëm inflacioniste menjëherë ose plotësisht, për shkak të tendencës së tregjeve për t’u përshtatur në rritje më shpejt se sa ato në rënie.

Politikëbërësit amerikanë vazhdojnë të balancojnë rrezikun për të bërë shumë pak kundrejt të bërit shumë. Rreziqet e rritjes së normave të interesit janë të qarta: një ekonomi e brishtë globale mund të shtyhet në recesion, duke shkaktuar më shumë kriza borxhi, pasi shumë ekonomi në zhvillim dhe zhvillim me borxhe të mëdha përballen me goditjen e trefishtë të një dollari të fortë, të ardhura më të ulëta nga eksporti dhe norma më të larta interesi. Kjo do të ishte një shtrembërim. Pasi i kanë lënë njerëzit të vdesin pa nevojë duke refuzuar të ndajnë pronësinë intelektuale për vaksinat ndaj COVID-19, SHBA-ja me vetëdije ka miratuar një politikë që ndoshta do të fundosë ekonomitë më të cenueshme të botës. Kjo nuk është një strategji fituese për një vend që ka nisur një luftë të re të ftohtë me Kinën.

Edhe më keq, nuk është as e qartë se kjo qasje ka ndonjë avantazh. Në fakt, rritja e normave të interesit mund të bëjë më shumë dëm sesa dobi, duke e bërë më të shtrenjtë për firmat të investojnë në zgjidhje për kufizimet aktuale të ofertës. Shtrëngimi i politikës monetare të Rezervës Federale ka kufizuar tashmë ndërtimin e banesave, edhe pse më shumë oferta është pikërisht ajo që nevojitet për të ulur një nga burimet më të mëdha të inflacionit: kostot e banesave.

Për më tepër, shumë përcaktues të çmimeve në tregun e banesave tani mund t’i kalojnë kostot më të larta të të bërit biznes tek qiramarrësit. Dhe në tregjet me pakicë dhe në tregjet e tjera më gjerësisht, normat më të larta të interesit mund të nxisin në fakt rritje çmimesh pasi normat më të larta të interesit i shtyjnë bizneset të shkruajnë vlerën e ardhshme të klientëve të humbur në krahasim me përfitimet nga çmimet më të larta.

Sigurisht, një recesion i thellë do ta zbuste inflacionin. Por pse ta ftojmë këtë? Kryetari i Fed-it, Jerome Powell dhe kolegët e tij duket se shijojnë brohoritjet kundër ekonomisë. Ndërkohë, miqtë e tyre në bankingun komercial po dalin si banditë tani që Fed po paguan 4.4% interes për më shumë se 3 trilionë dollarë bilanc të rezervave bankare – duke sjellë një kthim të rregullt prej më shumë se 130 miliardë dollarë në vit.

Për të justifikuar të gjitha këto, Fed i vë në dukje mashtruesit e zakonshëm: inflacioni i sfilitur, një spirale e çmimit të pagave dhe pritshmëritë e paankoruara të inflacionit. Po ku janë këta mashtrues? Jo vetëm që inflacioni po bie, por pagat po rriten më ngadalë se çmimet (që do të thotë pa spirale), dhe pritshmëritë mbeten në kontroll. Norma e pritjeve të ardhshme pesëvjeçare po lëviz pak mbi 2% – vështirë se e paankoruar.

Disa gjithashtu kanë frikë se nuk do të kthehemi mjaft shpejt në normën e synuar të inflacionit prej 2%. Por mbani mend, ai numër u tërhoq nga ajri i hollë. Nuk ka asnjë rëndësi ekonomike, as nuk ka ndonjë provë që sugjeron se do të ishte e kushtueshme për ekonominë nëse inflacioni do të varionte midis, të themi, 2% dhe 4%. Përkundrazi, duke pasur parasysh nevojën për ndryshime strukturore në ekonomi dhe ngurtësinë rënëse të çmimeve, një objektiv pak më i lartë inflacioni ka shumë për të rekomanduar.

Disa do të thonë gjithashtu se inflacioni ka mbetur i zbutur pikërisht sepse bankat qendrore kanë sinjalizuar një vendosmëri të tillë në luftimin e tij. Qeni im Woofie mund të kishte nxjerrë të njëjtin përfundim sa herë që lehte në aeroplanët që fluturonin mbi shtëpinë tonë. Ai mund të kishte besuar se i kishte trembur dhe se moslehja do të rriste rrezikun që avioni të binte mbi të.

Dikush do të shpresonte se analiza moderne ekonomike do të gërmonte më thellë se Ëoofie ndonjëherë. Një vështrim i kujdesshëm i asaj që po ndodh dhe ku çmimet kanë rënë, mbështet pikëpamjen strukturaliste se inflacioni u nxit kryesisht nga ndërprerjet e ofertës dhe ndryshimet në modelin e kërkesës. Ndërsa këto çështje zgjidhen, inflacioni ka të ngjarë të vazhdojë të zbres.

Po, është shumë herët për të thënë saktësisht se kur do të zbutet plotësisht inflacioni. Dhe askush nuk e di se çfarë tronditjesh të reja na presin. Por unë ende po i vendos paratë e mia në “Ekipi i përkohshëm”. Ata që argumentojnë se inflacioni do të kurohet kryesisht vetë (dhe se procesi mund të përshpejtohet nga politika për të zbutur kufizimet e ofertës) kanë ende një rast shumë më të fortë se ata që mbrojnë masat me kosto dukshëm të larta dhe të vazhdueshme, por vetëm përfitime të dyshimta.

Joseph E. Stiglitz, laureat i Nobelit në ekonomi, është profesor në Universitetin e Kolumbisë dhe anëtar i Komisionit të Pavarur për Reformën e Tatimeve Ndërkombëtare të Korporatave.

(Shkrimi origjinal është publikuar në Project Syndicate, ndërsa është përkthyer nga Klankosova.tv)