A do të jetë serioz Perëndimi për krimet kundër njerëzimit këtë herë?

Në vitet 1990, fuqitë perëndimore ishin të ngadalta për të lëvizur kundër kasapit serb Slobodan Millosheviq. Nuk mund ta bëjmë më atë gabim.

Kur Rusia nisi pushtimin e saj të Ukrainës një vit më parë sot, vështirë se dikush do ta imagjinonte se lufta atje do të ishte ende duke u zhvilluar. Megjithëse nuk mund të parashikojmë se kur dhe si mund të përfundojë lufta, duket e sigurt se Rusia nuk do të ketë sukses të nënshtrojë dhe rikolonizojë Ukrainën. Gjithashtu, është e qartë se Rusia ka arritur të forcojë shumë aleancën perëndimore dhe të sigurojë vendosmërinë e saj për t’i rezistuar agresionit rus.

Duke raportuar nga Konferenca e Sigurisë së Mynihut javën e kaluar, “New York Times” botoi një kryeartikull: “Aleatët zotohen të ndihmojnë Kievin ‘për aq kohë sa të jetë e nevojshme’”. Në Mynih, kryeministri i Britanisë Rishi Sunak, Presidenti i Francës Emmanuel Macron dhe kancelari i Gjermanisë Olaf Scholz të gjithë bënë përkushtime të tilla. Deklaratat e tyre në Mynih u pasuan shpejt nga vizita e befasishme e Presidentit Biden në Kiev, ku ai tha: “Mendova se është qenësore që të mos kishte asnjë dyshim, asnjë fare, për mbështetjen e SHBA-së për Ukrainën në luftë”.

Sigurisht, është depresive të dihet se pa përkushtime të tilla, agresioni i Rusisë dhe krimet e saj kundër njerëzimit me siguri do të shpërbleheshin. Në të njëjtën kohë, megjithatë, është inkurajuese, pjesërisht sepse është një kontrast i tillë me atë që qeveritë perëndimore bënë një brez më parë kur u përballën me agresionin dhe krimet kundër njerëzimit të Sllobodan Millosheviqit në ish-Jugosllavi.

Megjithëse mijëra civilë dhe luftëtarë janë vrarë në Ukrainë, shumë të tjerë janë plagosur dhe miliona janë zhvendosur me forcë, ngjashëm kanë duruar vuajtje të tilla edhe në ish-Jugosllavi. Megjithatë, qeveritë si ato të Francës dhe të Britanisë së Madhe i rezistuan me forcë çdo mbështetjeje ushtarake për boshnjakët që ishin në krye të listës së viktimave të Millosheviqit. Ata vendosën një embargo armësh nga të gjitha anët, gjë që i la boshnjakët pa armë, ndërsa serbët e Bosnjës që i sulmuan kishin armët e Ushtrisë Jugosllave të Millosheviqit.

Sa i përket SHBA-së, u deshën disa vite para se të ndërhynte, por vetëm pas mizorive të tilla si masakra gjenocidale e rreth 8,000 burrave dhe djemve në Srebrenicë.

Duke folur në emër të SHBA-së në Konferencën e Sigurisë në Mynih, nënpresidentja Kamala Harris akuzoi Rusinë për kryerjen e “krimeve kundër njerëzimit” në Ukrainë. Kjo ishte gjithashtu në kontrast me mënyrën se si zyrtarët e lartë të SHBA-së i trajtuan krimet që ishin kryer një brez më parë në luftërat në ish-Jugosllavi.

Krimet kundër njerëzimit janë krime veçanërisht të rënda. Sipas definicionit, ato janë krime që kryhen në shkallë të gjerë. Janë krime të përhapura dhe sistematike. Domosdoshmërisht, ato përfshijnë zyrtarë të nivelit të lartë që kanë autoritetin për të drejtuar kryerjen e krimeve të tilla. Zyrtarët e lartë nazistë të gjykuar në Nuremberg pas Luftës së Dytë Botërore u ndoqën penalisht për krime kundër njerëzimit. Statuti i Romës që përcakton juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare Penale specifikon krimet që përbëjnë krime kundër njerëzimit.

Megjithëse krime kundër njerëzimit u kryen edhe në luftërat në ish-Jugosllavi, për disa vite zyrtarë të lartë të SHBA-së dhe qeverive të tjera perëndimore u treguan të kujdesshëm të mos diskutonin për këtë. Në fillim të luftës në Bosnje, SHBA-ja, e udhëhequr nga Madeleine Albright kur ajo ishte ambasadore në Kombet e Bashkuara, kishte ndihmuar për të bindur Këshillin e Sigurimit të OKB-së për të krijuar Gjykatën Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë, ose ICTY. Megjithatë, më pas, për disa vite, udhëheqësit e SHBA-së dhe qeverive të tjera perëndimore i dhanë ICTY-së mbështetje të pakët, me sa duket sepse kishin frikë se perspektiva e gjykimeve penale për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit do të pengonte arritjen e një marrëveshjeje që do t’i jepte fund konfliktit. Mbështetësit e ICTY-së ishin të shqetësuar se ajo ose do të shfuqizohej ose do të financohej në mënyrë të pamjaftueshme në një mënyrë që do ta bënte të pamundur funksionimin e saj.

Edhe pas përfundimit të luftës në Bosnje në vitin 1995, trupat e NATO-s atje si paqeruajtës shmangën për një kohë të gjatë arrestimin e kriminelëve të paditur të luftës që hasën, me sa duket në një përpjekje për të mos antagonizuar serbët e Bosnjës.

Fjalimi i Nënpresidentes Harris në Mynih është një tregues i mirëpritur se SHBA-ja tani është në një rrugë tjetër. Gjykata Ndërkombëtare Penale ka pasur hetues në terren në Ukrainë duke mbledhur prova të krimeve të luftës dhe krimeve kundër njerëzimit. Duket e mundshme që aktakuzat të ngrihen para se të kalojë shumë kohë. Kur ato të lëshohen, ato do të shkaktojnë një trazim të madh. Mbështetja e Shteteve të Bashkuara ndaj Gjykatës është një zhvillim i rëndësishëm.

Një tjetër folëse në konferencën e Mynihut ishte Ursula von der Leyen, presidente e Komisionit Evropian, duke folur në emër të Bashkimit Evropian. Ndër të tjera, ajo tha se është e “pamendueshme” që Rusia nuk do të duhet të kontribuojë në rindërtimin e Ukrainës. Edhe ky ishte një kontrast me atë që ndodhi në ish-Jugosllavi. Megjithëse forcat serbe shkaktuan dëme të mëdha në Bosnje, Kroaci dhe Kosovë, çështja e pagesës për rindërtimin nuk u bë kurrë një çështje. Një mënyrë se si Rusia mund të detyrohet të paguajë për një pjesë të rindërtimit të kërkuar në Ukrainë do të ishte përdorimi i aseteve të sekuestruara në lidhje me sanksionet e vendosura ndaj Rusisë.

Vendosmëria dhe uniteti i fuqive perëndimore për t’i rezistuar pushtimit rus të Ukrainës duhet të ketë ardhur si një surprizë e pakëndshme për autorin e luftës, Presidentin Vladimir Putin. Është e pamundur, sigurisht, të përsëritet historia dhe të imagjinohet se çfarë do të kishte ndodhur nëse luftërat e viteve 1990 në ish-Jugosllavi do të kishin ndjekur një trajektore tjetër. Megjithatë, duket e mundur që nëse qeveritë e Mbretërisë së Bashkuar, Francës, Gjermanisë, SHBA-së dhe qeverive të tjera të aleancës së NATO-s do të kishin qenë relativisht të vendosura një brez më parë, Putini mund të kishte qenë që në fillim më hezitues për të nisur luftën e tij të tmerrshme në Ukrainë.

Aryeh Neier është president emeritus i Fondacioneve të Shoqërisë së Hapur dhe ishte drejtor ekzekutiv themelues i “Human Rights Watch”. /Klankosova.tv

Shkrimi origjinal është publikuar në “Newrepublic”, dhe është përkthyer nga Klankosova.tv

Klikoni KËTU për t’u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.