Tabuja rreth vdekjes na lë të papërgatitur në jetën e mëvonshme

Vdekja është bërë tabu dhe dërrmuese sepse përmirësimet mjekësore nënkuptojnë se disa njerëz nuk e hasin atë deri në moshën e mesme, ka paralajmëruar një nga shkencëtaret kryesore të mjekësisë ligjore në Britani.

Profesoresha Dame Sue Black, e cila do të mbajë Ligjëratat e Krishtlindjeve të Institucionit Mbretëror të këtij viti mbi sekretet që mund të zbulojnë trupat e vdekur, tha se vdekja ishte thjesht kornizë për lindjen dhe duhet të përqafohet si një proces natyror.

Ajo tha për “The Telegraph” se si, si shkencëtare, ishte e interesuar të zbulonte se çfarë do të ndodhte me vdekjen e saj dhe u kënaq kur vuri re procesin e plakjes ndërsa trupi fillon të bjerë.

“Kam një kuriozitet të lindur se si do të ndihej vdekja ime dhe kjo nuk më frikëson, nuk kam frikë fare për të”, tha ajo.

“Gjyshja ime më tha se vdekja ishte shoqja e saj, dhe është edhe e imja. Do të doja të isha në gjendje ta përjetoja atë moment vdekjeje për të ditur se si është ndjesia, si tingëllon, çfarë ere mban”.

Profesoresha Black, 61-vjeçe, lindi në Inverness (Skoci) dhe së pari zbuloi magjepsjen e saj për anatominë ndërsa punonte të shtunën si asistente kasapi, ku mësoi për tendinat dhe nyjat dhe përdorimin e një thike.

Ajo ia atribuon qëndrimin e saj optimist jetës dhe vdekjes pjesërisht edukimit të saj “jo të pakuptimtë presbiterian”, por edhe nga dëshmia e drejtpërdrejtë e pasojave të fatkeqësive dhe mizorive.

Në vitin 1999 ajo u emërua antropologe kryesore mjeko-ligjore në Ekipin Britanik të Mjekësisë Ligjore në Kosovë, duke ndihmuar në identifikimin e viktimave të hedhura në varreza masive, dhe në vitin 2005 iu bashkua operacionit “Thai Tsunami Victim Identification” pas valës shkatërruese të cunamit.

Ajo ndihmoi në themelimin e Shoqatës Britanike për Identifikimin e Njeriut dhe Shoqatës Britanike për Antropologjinë Ligjore, si dhe në zhvillimin e një teknike për të identifikuar abuzuesit e fëmijëve nga modelet e venave në duart e tyre, në mënyrë që ata të mund të kapeshin përmes videove të shfrytëzimit seksual.

“Ndonjëherë ndihem sikur kam një kuti klinike në kokën time, dhe hap derën, hyj dhe mbyll derën, dhe jeta ime personale qëndron jashtë dhe puna ime është në kokën time dhe pastaj kur dal jashtë, e hap derën dhe e mbyll përsëri dhe e lë aty”, shtoi ajo.

“Por ajo që vërtet kam është një ‘krah’ dhe nëse njëri prej nesh fillon të bëjë diçka, nuk flemë ose sillemi ndryshe, që janë sinjale klasike të stresit post-traumatik, atëherë do të ndërhyjmë në emër të njëri-tjetrit”.

“Ata përballeshin me vdekjen çdo ditë”

Ajo është e shqetësuar se shumë njerëz i shmangen diskutimit të vdekjes, gjë që mund t’i lërë të paralizuar nga pikëllimi kur përballen me humbjen e një personi të dashur.

“Kam zhvarrosur disa trupa nga kripti i një kishe në Londër, që datojnë nga vitet 1800 dhe kur hulumtuam për familjet, ata do të kishin 10 deri në 15 fëmijë dhe pritjet e tyre ishin që ndoshta dy ose tre prej tyre të mbijetonin”, tha ajo.

“Tani kjo është e tmerrshme, por ata po përballeshin me vdekjen çdo ditë dhe ajo është bërë diçka që u normalizua në një farë mënyre në çdo aspekt të jetës”.

“Ndërsa jemi bërë shumë më tepër të suksesshëm në mjekësi, njerëzit që mund të shpëtohen mund të vazhdojnë të kenë jetë krejtësisht normale, të gjatë dhe të shëndetshme që nuk mund t’i kishim shpëtuar në të kaluarën”.

“Por nëse popullsia juaj jeton në të 60-at, 70-at, 80-tat dhe 90-at e tyre, atëherë ka më pak vdekje me të cilat duhet të përballeni”.

“Një shoqja jonë deri në kohën kur ishte në të 40-at nuk kishte hasur kurrë vdekjen në familjen e saj dhe kishte një frikë të vërtetë se çfarë do të bënte kur prindërit e saj të vdisnin, sepse nuk kishte parë kurrë një trup të pajetë”.

“Vdekja dhe lindja janë fillimi dhe fundi i një libri”

Kur fëmijët e saj ishin të vegjël, Profesoresha Black i inkurajoi ata të ishin dëshmitarë në vdekjen e nënës së saj, në mënyrë që ata të kuptonin procesin.

“Doja që fëmijët e mi të kishin mundësinë të mos kishin frikë prej këtij procesi”, tha ajo. “Dhe siç bëjnë të rinjtë, ata nuk hezituan. Dhe, e dini, në dhomën ku ata ishin me nënën time, nuk kishte frikë”.

“Kishte një sasi të madhe dashurie dhe një sasi të madhe tregimi, një ndjenjë e madhe e familjes, prandaj biseda për vdekjen nuk duhet të jetë diçka e frikshme”.

“Ne festojmë lindjen, por me të vërtetë nuk duam të flasim për anën tjetër të saj. Dhe ata janë dy anët e librit, dhe ne duhet të jemi në gjendje, mendoj unë, të jemi po aq të qetë për të folur për njërën sa për tjetrën, sepse ajo do të vijë dhe i ndihmon të tjerët të përgatiten për të, sepse mund të jetë një periudhë tmerrësisht traumatike”.

“Është në rregull të ndihesh i trishtuar. Është në rregull të qash. Është në rregull të jesh i zemëruar. Kjo quhet pikëllim dhe vjen së bashku me vdekjen. Por ne nuk e bëjmë, nuk flasim për të”.

Ligjëratat e Krishtlindjeve të këtij viti do të eksplorojnë hapat e mëdhenj përpara që ka bërë shkenca mjeko-ligjore, si dhe disa nga kufizimet e saj, dhe çfarë mund të mbajë e ardhmja. /Klankosova.tv

Sarah Knapton, Redaktore e Shkencës në “The Telegraph”

Në foto, Dame Sue Black

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.