Sanksionet ndaj Rusisë mund të mos funksionojnë, tani e dimë pse

Më 25 shkurt 2022, një ditë pasi Rusia ndërmori një pushtim të plotë të Ukrainës, Bashkimi Evropian vendosi sanksione të paprecedenta kundër agresorit. Masat synonin t’i dërgonin një sinjal të qartë Moskës se do të kishte pasoja të rënda për veprimet e saj.

Sanksionet kishin në shënjestër rrethin e ngushtë të presidentit rus Vladimir Putin, si dhe kompanitë ruse dhe disa sektorë të ekonomisë ruse. Në muajt në vijim, regjimi i sanksioneve kundër Rusisë u zgjerua me tetë këste të tjera, duke goditur eksportet e saj më të vlefshme në Evropë – naftën dhe gazin – dhe duke ndalur aksesin e saj në produktet që mund të përdoreshin në luftën e saj kundër Ukrainës.

Me sa duket, BE-ja do të vazhdojë të vendosë sanksione të reja, pasi agresioni rus dhe krimet e luftës nuk tregojnë asnjë shenjë zbutjeje. Por pavarësisht masave të vendosura në shkallë të gjerë dhe angazhimit të Brukselit për t’i mbështetur ato, disa vëzhgues pohojnë se ato kanë dështuar.

Ekonomia ruse duket më elastike se sa pritej dhe ushtria ruse ruan kapacitetin për të shkatërruar infrastrukturën civile dhe objektivat ushtarake dhe për të terrorizuar popullsinë ukrainase. Për më tepër, mallrat e sanksionuara ende po gjejnë rrugën e tyre për në Rusi dhe në fushën e betejës në Ukrainë.

Nëse sanksionet nuk po funksionojnë ashtu siç duhet, kjo është për shkak se ne po i minojmë ato në mënyrë aktive. Një raport i publikuar së fundmi nga kompania e konsulencës së rrezikut me bazë në Norvegji Corisk zbulon se si bëhet kjo.

Analiza e të dhënave doganore nga 12 vende të BE-së, Norvegjia, Britania e Madhe, SHBA dhe Japonia tregojnë se anashkalimi i sanksioneve të eksportit ndaj Rusisë arriti në 8 miliardë euro (8.5 miliardë dollarë) në vitin 2022.

Nga vendet e studiuara, Gjermania duket të jetë eksportuesi më i madh i mallrave të sanksionuara në Rusi; e dyta më e madhe është Lituania. Të dyja ofrojnë gjysmën e mallrave perëndimore në të cilat Moska nuk duhet të ketë akses.

Hulumtimi zbulon se bizneset evropiane, dhe veçanërisht ato gjermane, përdorin vende të treta për të shitur produktet e tyre në Rusi. Kjo është e dukshme nga analiza e të dhënave të eksportit për mallrat e sanksionuara, duke përfshirë artikujt e luksit si bizhuteritë dhe parfumet, të shijuara në mënyrë tipike nga elitat në Moskë, teknologjitë më të avancuara, si gjysmëpërçuesit e avancuar dhe kompjuterët kuantikë, makineritë dhe pajisjet e transportit.

Në fillim të vitit 2022, eksportet perëndimore të këtyre mallrave drejt Rusisë ranë, por për fqinjët e saj u rritën në qiell. Gati gjysma e këtij “eksporti paralel” kanalizohet përmes Kazakistanit dhe pjesa tjetër ndahet midis Gjeorgjisë, Armenisë, Kirgistanit dhe të tjerëve.

E rëndësishme është se, lista e produkteve të sanksionuara përfshin mallra me përdorim të dyfishtë që mund të përdoren për qëllime civile dhe ushtarake, si p.sh. dronët, automjetet dhe kimikatet e caktuara.

Në një zonë lufte, kamionët e përmasave të mesme janë vendimtar për transportin e furnizimeve në vijën e parë, prandaj automjete të tilla u futën në listën e sanksioneve. Si rezultat, eksporti i Gjermanisë në Rusi i kamionëve me naftë në këtë klasë peshe ra në zero deri në maj 2022. Megjithatë, shitjet e të njëjtëve kamionë në Armeni u rritën në mënyrë eksponenciale dhe arritën nivelet pesë herë më të larta se Gjermania i shiste Rusisë më parë deri në shtator.

Poliamidet janë një tjetër produkt me përdorim të dyfishtë që ka hyrë në Rusi, duke thyer regjimin e sanksioneve. Këto kimikate përdoren në prodhimin e parzmoreve të trupit, jelekëve të pilotëve ushtarakë dhe shumë sendeve të tjera ushtarake dhe civile. Deri në qershor 2022, Gjermania nuk eksportoi praktikisht asnjë poliamide në Kazakistan. Pas vendosjes së sanksioneve, kërkesa e Kazakistanit për këto kimikate shpërtheu dhe deri në tetor ajo po importonte 200 tonë nga prodhuesit gjermanë.

Lituania gjithashtu ka eksportuar mallra të sanksionuara në Rusi, por përmes një rruge tjetër – Bjellorusisë. Pavarësisht se pret opozitën bjelloruse dhe kundërshton regjimin e presidentit Aleksandër Lukashenko në Minsk, Vilnius duket se i ka rritur shitjet e automjeteve te fqinji i tij 10-fish midis majit dhe shtatorit të vitit të kaluar. Duke qenë se eksportet në Rusi kanë rënë në zero dhe kërkesa bjelloruse për makina nuk ka gjasa të jetë rritur kaq dramatikisht, duket se këto mallra do të shkojnë në Rusi.

Ndërsa Bjellorusia është një mbështetëse e vendosur e Moskës dhe mbështet hapur luftën ruse kundër Ukrainës, Kazakistani ka hezituar të mbajë anën. Presidenti Kassym-Jomart Tokayev ka bërë thirrje për t’i dhënë fund dhunës në Ukrainë, refuzoi të njohë aneksimin rus të territorit ukrainas dhe u zotua të frenojë shmangien e sanksioneve në territorin e Kazakistanit.

Qeveria e tij thuhet se ka vendosur kontroll më të rreptë doganor të mallrave elektronike të importuara në Rusi dhe po shqyrton monitorimin doganor në internet për të gjurmuar mallrat që kalojnë kufirin. Nëse këto përpjekje do të frenojnë në të vërtetë fluksin e mallrave të sanksionuara apo janë thjesht masa kozmetike, mbetet për t’u parë.

Mbështetja te Kazakistani dhe fqinjët e tjerë rusë për të kontrolluar evazionin e sanksioneve duket joreale. I takon vendeve që i kanë vendosur këto masa të sigurohen që ato të zbatohen.

BE-ja, nga ana e saj, duhet të vendosë regjime të reja eksporti për mallrat me përdorim të dyfishtë dhe mallrat kritike për luftën. Anëtarët e koalicionit të sanksioneve duhet të bashkojnë grupet e punës të hetojnë dhe të zbatojnë pajtueshmërinë duke përdorur të gjitha mjetet ligjore në dispozicion. Vetë komuniteti i biznesit gjithashtu duhet të luajë një rol; ajo duhet të përqafojë një kulturë të pajtueshmërisë dhe të ndalojë mbylljen e syve ndaj shmangësve të sanksioneve.

Sigurimi që sanksionet jo vetëm të vendosen, por të zbatohen plotësisht, është thelbësor në këtë fazë të luftës. Shumë ukrainas kanë humbur jetën në luftë tashmë dhe shumë të tjerë janë drejtuar në fushën e betejës për të mbrojtur vendin dhe lirinë e tyre – dhe si rrjedhojë edhe atë të Evropës. Nuk duhet t’i dështojmë.

Publikuar në AlJazeera, përkthyer nga Klankosova.tv

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.