Nuk mund të normalizoni marrëdhëniet me një qeveri që nuk është normale

Sa më shumë mësoj për marrëveshjen komplekse të paqes dhe sigurisë që ekipi Biden po përpiqet të ndërtojë midis Shteteve të Bashkuara, Arabisë Saudite, Izraelit dhe palestinezëve, aq më shumë jam i bindur se nëse e arrijnë atë, do të fitojnë si Çmimin Nobel për Paqen ashtu edhe Çmimin Nobel në Fizikë. Sepse gjetja e një mënyre për të balancuar interesat e ndryshme të të katër këtyre palëve e bën mekanikën kuantike të duket aq e lehtë sa tic-tac-toe.

Por për ta bërë të thjeshtë për ju, të dashur lexues, duke pasur parasysh ndryshimet e shumta që mund të marrë kjo marrëveshje, më lejoni të përqendrohem këtu tek gjëja e vetme që është në interesin e Amerikës dhe që unë do ta mbështes.

Është një marrëveshje që do të normalizonte marrëdhëniet midis Izraelit dhe Arabisë Saudite, do të krijonte një marrëdhënie më të thellë sigurie midis Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite dhe konkretisht do të çonte përpara një zgjidhje dy-shtetërore midis izraelitëve dhe palestinezëve – por i bën të gjitha me kushte që pothuajse me siguri do të shkaktonin shpërbërjen e koalicionit aktual qeverisës izraelit, i cili udhëhiqet nga supremacistë hebrenj të ekstremit të djathtë, të tillë si ata nuk kanë pasur kurrë më parë pushtetin e sigurisë kombëtare në Izrael.

Mjerisht, megjithatë, ky nuk është versioni që kryeministri Benjamin Netanyahu (Bibi) i Izraelit po përpiqet të na shesë. Pra, dua t’i bëj thirrje drejtpërdrejt Presidentit Biden dhe princit saudit të kurorës, Mohammed bin Salman: Mos lejoni që Netanyahu t’ju bëjë idiotët e tij të dobishëm. Nuk mund të kesh normalizim me një qeveri izraelite që nuk është normale. Nuk do të jetë kurrë një aleat i qëndrueshëm i ShBA-së apo partner saudit. Dhe tani për tani, qeveria e Izraelit nuk është normale.

Merrini parasysh vetëm dy pika të dhënash: Një ish-udhëheqës i Mossad-it, Tamir Pardo, kohët e fundit paralajmëroi se ky koalicion izraelit, pa dyshim i krijuar nga Netanyahu për të mbajtur veten jashtë burgut me akuza për korrupsion, përfshin “parti të tmerrshme raciste”. Sa raciste? “Dikush mori Ku Klux Klanin dhe e solli në qeveri”, tha Pardo.

Javën e kaluar ministri i jashtëm i Netanyahut, Eli Cohen, thuhet se udhëzoi ambasadorin e Izraelit në Rumani, Reuven Azar dhe një udhëheqës kyç të kolonëve, Yossi Dagan, të takoheshin me liderin e një partie rumune të ekstremit të djathtë në Bukuresht – një parti që Izraeli e kishte bojkotuar prej kohësh për shkak të historisë së tij të deklaratave antisemitike dhe mohuese të Holokaustit.

Pse? Siç shpjegoi gazeta “Haaretz”, është pjesë e një përpjekjeje që Dagan qëndron prapa “për të promovuar lidhjet midis Izraelit dhe partive evropiane të ekstremit të djathtë në mënyrë që t’i bindë ata të mbështesin vendbanimet izraelite në Bregun Perëndimor”. Po, Netanyahu dhe aleatët e tij po përpiqen të ndërtojnë një alternativë ndaj mbështetjes diplomatike të Amerikës me parti ksenofobike dhe ekstremiste në Evropë, të cilave nuk u interesojnë vendbanimet.

Jeni i tronditur? Është e kuptueshme. Struktura 75-vjeçare e marrëdhënieve ShBA-Izrael është ndërtuar rreth shpëtimit të Izraelit nga kërcënimet e jashtme arabe dhe iraniane. Pra, është e vështirë për diplomatët amerikanë, ushtrinë amerikane, qytetarët amerikanë dhe organizatat hebraike të ShBA-së të kuptojnë se roli i tyre tani është të shpëtojnë Izraelin nga një kërcënim i brendshëm hebre izraelit, i manifestuar nga vetë qeveria.

Shumë njerëz e mohojnë këtë, veçanërisht AIPAC, lobi më i fuqishëm pro-izraelit, i cili vazhdon të avokojë për Netanyahun në Uashington dhe të injorojë mbrojtësit e demokracisë së Izraelit. “Haaretz” kohët e fundit e përshkroi AIPAC si “lobi pro-Netanyahu, anti-izraelit” në Kongres.

Por më mirë të zgjoheni sepse katër vjet të një koalicioni të tillë izraelit në pushtet dhe mund t’i thuash lamtumirë nocionit se Izraeli do të jetë përsëri një aleat i besueshëm i ShBA-së.

Dhe kjo na kthen te marrëveshja saudite. Ajo u konceptua të martohej me dy komponentë. E para është një aleancë e përmirësuar ShBA-Arabi Saudite, me anë të së cilës Shtetet e Bashkuara bien dakord për një lloj traktati të mbrojtjes reciproke, ndërkohë që sauditët mund të zhvillojnë një program bërthamor civil dhe gjithashtu të kenë akses në armët më të avancuara të ShBA-së. Në këmbim, Arabia Saudite qëndron në qoshkun e Amerikës dhe stopon lidhjet ushtarake, teknologjike dhe ekonomike me Kinën.

Pjesa e dytë e marrëveshjes ishte një normalizim i marrëdhënieve midis sauditëve dhe Izraelit, me kusht që Izraeli të bënte lëshime ndaj palestinezëve për të mbajtur gjallë shpresën e një marrëveshjeje me dy shtete.

Do ta adresoj pjesën Arabi Saudite-ShBA më vonë, kur të dihen të gjitha detajet. Por, siç thashë, kur bëhet fjalë për komponentin izraelito-saudio-palestinez, ka dy permuatcione të mundshme – njëra është në interesin e Amerikës dhe tjetra definitivisht jo.

Ai që definitivisht nuk është në interesin tonë është ai me të cilin Netanyahu do të përpiqet të flasë ëmbël me Shtetet e Bashkuara. Ai po përpiqet të bëjë një goditje nga katër kënde – të minojë fuqinë e Gjykatës së Lartë të Izraelit për të frenuar qeverinë e tij ekstreme, ndërkohë që e bën veten një hero vendas duke arritur një marrëveshje paqeje me Arabinë Saudite pa pasur nevojë t’u japë palestinezëve asgjë të rëndësishme, dhe tutje të avancojë kështu ëndrrën e koalicionit të tij për aneksimin e Bregut Perëndimor – e gjithë kjo duke bërë që Arabia Saudite të paguajë për të dhe Joe Biden ta bekojë atë.

Ajo marrëveshje Biden dhe Mohammed bin Salman (M.B.S.) duhet të refuzojnë menjëherë.

Marrëveshja për të cilën ata duhet të këmbëngulin duhet të përcaktojë se në këmbim të normalizimit të marrëdhënieve midis Izraelit dhe Arabisë Saudite, Izraeli duhet të ngrijë të gjitha ndërtimet e vendbanimeve në Bregun Perëndimor në zonat e caktuara për një shtet palestinez, nëse një ditë mund të negociohet; të mos legalizohen më vendbanime të paligjshme izraelite të maceve të egra; dhe, më e rëndësishmja, të këmbëngulet që Izraeli të transferojë territorin nga Zona C në Bregun Perëndimor, siç përcaktohet nga marrëveshjet e Oslos, në zonat B dhe A nën kontrollin më të madh palestinez.

Shtetet e Bashkuara dhe Arabia Saudite gjithashtu duhet të deklarojnë se qëllimi i procesit diplomatik do të jetë zgjidhja me dy shtete në Bregun Perëndimor. Kjo është ajo për të cilën janë përkushtuar të gjithë presidentët e mëparshëm të ShBA-së – dhe gjithashtu ajo për të cilën këmbënguli Mbreti Abdullah i Arabisë Saudite në intervistën e tij në vitin 2002 me mua, duke shpallur iniciativën e paqes saudite, e cila më vonë u bë Iniciativa Arabe e Paqes.

Këto kërkesa janë jetike sepse janë terma që supremacistët hebrenj në kabinetin e Netanyahut nuk mund t’i gëlltitnin dhe që Bibi nuk mund t’i bishtnojë. Kështu, do ta detyronte qeverinë e Bibit dhe popullin izraelit të zgjidhnin: A doni aneksimin, apo doni normalizim me vendin më të rëndësishëm mysliman – dhe portën për në kombet e tjera të mëdha myslimane si Indonezia dhe Malajzia?

Nëse mund ta vendosim atë zgjedhje në tavolinë, pothuajse me siguri do ta shpartallojë këtë koalicion izraelit. Ministri i financave i Netanyahut, Bezalel Smotrich, i paralajmëroi të gjithë javën e kaluar se “ne nuk do të bëjmë asnjë lëshim për palestinezët” për të siguruar një marrëveshje normalizimi me Arabinë Saudite. “Është një trillim”, deklaroi ai.

Smotrich shtoi se ndërsa Izraeli ishte i interesuar që Shtetet e Bashkuara të ndërmjetësonin një marrëveshje me sauditët, “ajo nuk ka të bëjë fare me Judenë dhe Samarinë”, duke iu referuar Bregut Perëndimor me emrat e tij biblikë.

Vetëm për të kujtuar: që nga Komisioni Britanik Peel i vitit 1936, lëvizja sioniste dhe Izraeli kanë pranuar se korniza për zgjidhjen e konfliktit palestinezo-izraelit duhet të jetë dy shtete për dy njerëz – përmes planit të ndarjes së OKB-së të vitit 1947, rezolutave 242 dhe 338 të OKB-së, Camp David, Oslo dhe më në fund Marrëveshja e Abrahamit 2020. Ky angazhim izraelit ka qenë një shtyllë kryesore e aleancës së tij me Amerikën.

Koalicioni aktual i Netanyahut është qeveria e parë izraelite në tetë dekada që – si pjesë e marrëveshjes së saj të koalicionit – ka vendosur si synim të deklaruar aneksimin izraelit të Bregut Perëndimor, ose, siç e thotë ai, “zbatimin e sovranitetit në Jude dhe Samari”, duke refuzuar çdo ndarje.

Amerika nuk mund ta lejojë këtë të ndodhë. Netanyahu ka ndryshuar në mënyrë të njëanshme parimet e marrëdhënieve tona dhe po na teston. Është koha që Shtetet e Bashkuara të testojnë qeverinë e tij me një zgjedhje të qartë: aneksimin ose normalizimin.

Nuk bëj asnjë parashikim se çfarë do të ndodhte nëse kjo shpartallon koalicionin e Netanyahut. Zgjedhje të reja në Izrael? Apo një qeveri uniteti kombëtar, me qendrën e majtë dhe qendrën e djathtë izraelite që punojnë së bashku për ta rikthyer vendin në gjendje të shëndoshë?

Tani për tani, e vetmja gjë për të cilën jam i sigurt është ajo që duhet të ndalet: Ky koalicion izraelit duhet të ndalet. Dhe, edhe më e rëndësishmja, një marrëveshje e keqe – një marrëveshje që i mundëson Netanyahut të shtypë Gjykatën e Lartë izraelite dhe të fitojë normalizimin nga Arabia Saudite dhe t’u paguajë një çmim kaq të vogël palestinezëve, saqë zelotët e krahut të djathtë në kabinetin e tij mund të vazhdojnë ta çojnë Izraelin drejt greminës – absolutisht duhet të ndalet.

Kjo nuk është një marrëveshje që Bideni – një nga presidentët më të mirë të politikës së jashtme të Amerikës ndonjëherë – duhet të dëshirojë si pjesë e trashëgimisë së tij, dhe nuk është një marrëveshje që do të ishte një bazë e qëndrueshme për partneritetin strategjik saudito-izraelit që M.B.S. kërkon.

Thjesht thuaj jo. Ta bësh të kundërtën do të ishte e turpshme.

Shkrimi origjinal është botuar në “New York Times”, dhe është përkthyer nga Klankosova.tv

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.