Shfaqja e unitetit mund të jetë më e mira që NATO-ja të shpresojë në samit

NATO-ja hapi një takim të nivelit të lartë të martën në sfondin e një lufte në Lindjen e Mesme që eklipsoi një tjetër në pragun e aleancës ushtarake. Një armëpushim i përkohshëm midis Izraelit dhe Iranit pritet të dominojë diskutimet, ndërsa pushtimi i Ukrainës nga Rusia mund të përfshijë vetëm një përmendje.

Por NATO ka gjëra të tjera për t’u shqetësuar në samitin e saj vjetor të udhëheqësve të aleancës në Hagë të Holandës – përkatësisht, mbajtjen e një fronti të unifikuar mes një grindjeje të brendshme mbi shpenzimet ushtarake.

Një armëpushim i ri, i njoftuar nga presidenti Trump të hënën vonë, mund t’i bashkojë shtetet e NATO-s drejt një qëllimi të përbashkët. Por të martën pati pasiguri nëse ai ishte zbatuar, me zotin Trump që sugjeroi se të dy vendet kishin vazhduar të luftonin.

“Në kundërshtim me intuitën, kjo mund të ketë një efekt pozitiv në samitin e NATO-s”, tha Liana Fix, një eksperte e Evropës në Këshillin për Marrëdhëniet me Jashtë, sepse mund të shkëpusë vëmendjen nga “përshkallëzimi në çështje të tjera”.

Mark Rutte, sekretari i përgjithshëm i NATO-s, parashikoi se çështja e armëpushimit nuk do të tërhiqte vëmendjen nga fokusi kryesor i samitit.

Nëse NATO-ja nuk mund të “merret me Lindjen e Mesme, e cila është shumë e madhe në komandimin e të gjitha titujve kryesorë, dhe Ukrainën në të njëjtën kohë, ne nuk duhet të merremi me punët e politikës dhe ushtrisë”, tha ai të martën.

Por përpjekjet e tij për të ruajtur një samit të shkurtër dhe të këndshëm, i cili përfundon të mërkurën, janë larg të qenit të sigurta.

Debati për shpenzimet e mbrojtjes

Kërkesa e Trumpit që të gjitha shtetet e NATO-s të rrisin shpenzimet e mbrojtjes në 5 përqind të produktit të tyre të brendshëm bruto – nga 2 përqind – kishte qenë ndër pikat e pakta të rendit të ditës që zoti Rutte shpresonte se do të miratoheshin unanimisht.

Vendet e NATO-s në përgjithësi bien dakord se duhet të shpenzojnë më shumë për ushtritë e tyre. Në një konferencë për shtyp të hënën, zoti Rutte tha se aleatët kishin rënë dakord të pesëfishonin investimet në mbrojtje, me më shumë sisteme të mbrojtjes ajrore, avionë luftarakë, tanke, dronë dhe trupa. Mënyra e pagesës për këtë do të vendoset në samitin e kësaj jave.

“Ne duam 5 përqind për mbrojtjen dhe shpenzimet që lidhen me të, dhe mendoj se, në këtë moment, do t’i bindim të gjithë aleatët për këtë”, tha të martën Matthew Whitaker, ambasadori aktual amerikan në NATO. “Është një moment historik – është ndoshta një nga momentet më të rëndësishme në historinë e kësaj aleance”.

Por kjo duket se kaloi mosmarrëveshjet e vazhdueshme mbi shpenzimet: sa para, deri kur dhe çfarë do të paguante.

Të dielën, kryeministri i Spanjës, Pedro Sanchez, tha se do të shpenzonte “as më shumë, as më pak” se 2.1 përqind të PBB-së për mbrojtjen.

Pragu prej 5 përqind, tha ai, “do të ishte i papajtueshëm me shtetin tonë të mirëqenies dhe me botëkuptimin tonë”.

Një deklaratë e lëshuar nga zyra e tij tha se një marrëveshje përfundimtare me Rutte pohon se “jo të gjithë aleatët janë të detyruar të respektojnë objektivin prej 5 përqind”.

Rutte këmbënguli të hënën se, “duke aluduar në Spanjë, NATO nuk ka mundësi të përjashtohet” dhe tha se objektivi i shpenzimeve prej 5 përqind mbetet. Por ai pranoi se Spanja ka një “të drejtë sovrane” për fleksibilitet për ta arritur atë.

Matthew Kroenig, një ekspert në Këshillin Atlantik, tha se uniteti mund të arrihet nëse aleatët janë “të paqartë në lidhje me afatin kohor”.

Por, vuri në dukje ai, “nëse një aleat merr një përjashtim, pse vendet e tjera nuk do të kërkojnë marrëveshje të ngjashme?”

Po në lidhje me Ukrainën?
Ndryshe nga tre samitet e fundit të udhëheqësve të NATO-s, të gjitha pas pushtimit të Rusisë në vitin 2022, Ukraina nuk do të shfaqet në mënyrë të spikatur këtë herë. Presidenti Volodymyr Zelensky i Ukrainës pritet të marrë pjesë në një darkë të nivelit të lartë me udhëheqësit e tjerë kombëtarë të martën, dhe ministrat e jashtëm do të zhvillojnë një takim për t’u konsultuar rreth prioriteteve të fushës së betejës.

Përmbytja e premtimeve për armë e udhëhequr nga amerikanët nga vendet e NATO-s do të jetë më e kufizuar, dhe sigurimet e mëparshme për anëtarësimin përfundimtar të Ukrainës në aleancë nuk do të jenë pjesë e programit.

Megjithatë, aleatët në Evropë dhe Kanada i kanë ofruar Ukrainës 35 miliardë dollarë ndihmë për sigurinë deri më tani këtë vit, tha z. Rutte – më shumë se gjysma e rrugës drejt objektivit prej 50 miliardë dollarësh për vitin 2025.

“NATO nuk do të flasë shumë për Ukrainën”, tha Kurt Volker, një ish-ambasador i NATO-s gjatë administratës së George W. Bush dhe një i dërguar special në Ukrainë gjatë administratës së parë të Trumpit.

Ai tha se kjo ndodh për shkak se administrata Trump dhe udhëheqësit evropianë kanë mendime të ndryshme mbi kërcënimin që Rusia paraqet për Evropën dhe NATO-n nëse Ukraina nuk mbijeton si shtet sovran.

Uniteti i Aleancës

Dilema mbi Ukrainën dhe grindja e afërt për shpenzimet kanë ngritur shqetësime mbi masën në të cilën administrata Trump është e përkushtuar ndaj sigurisë evropiane dhe, nga ana tjetër, ndaj vetë NATO-s.

Zëvendëspresidenti JD Vance dhe Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth e kanë bërë të qartë se e konsiderojnë Evropën një shterim të shpenzimeve amerikane për sigurinë.

Pentagoni po rishikon pozicionet e trupave të tij në të gjithë botën, në plane që mund të largojnë mijëra nga krahu lindor i NATO-s. Z. Whitaker nuk do të parashikonte të hënën nëse kjo do të ndodhte, duke thënë se rishikimi do të përfundonte në muajt e ardhshëm.

“Pyetni çdo udhëheqës evropian nëse beson se Shtetet e Bashkuara janë po aq të përkushtuara ndaj Nenit 5 sot sa ishin një vit më parë, dhe do të dëgjoni një “jo” të prerë,” tha Michael R. Carpenter, i cili mbikëqyri politikën e Evropës në Shtëpinë e Bardhë të Biden.

Ai po i referohej një deklarate thelbësore në traktatin e NATO-s se një sulm ndaj një aleati do të konsiderohej – dhe do të mbrohej – si një sulm ndaj të gjithëve.

Aleatë të tjerë gjithashtu po vënë në pikëpyetje rëndësinë aktuale të NATO-s. Ministri i mbrojtjes i Italisë, Guido Crosetto, tha javën e kaluar se NATO-ja duhet të rishqyrtojë misionin e saj mes sfidave më të gjera globale.

“NATO, ashtu siç është, nuk ka arsye të ekzistojë”, tha Crosetto.

Por Rutte parashikoi se kërcënimi i përbashkët nga Rusia do t’i bashkonte aleatët.

Lidhur me angazhimin amerikan ndaj NATO-s, “Mesazhi im për kolegët e mi evropianë është, mos u shqetësoni kaq shumë”, tha ai të martën. “Ata janë atje. Ata janë me ne”.

Publikuar në New York Times, përkthyer nga Klankosova.tv

Lara Jakes, me seli në Romë, raporton mbi përpjekjet diplomatike dhe ushtarake të Perëndimit për të mbështetur Ukrainën në luftën e saj me Rusinë. Ajo ka qenë gazetare për gati 30 vjet.

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.