Turqia po bllokon zgjerimin e NATO-s. Kjo është mirë për Putinin

Kur Suedia dhe Finlanda deklaruan synimin e tyre për t’u bashkuar me NATO-n majin e kaluar, kjo u pa nga shumë njerëz si një goditje në sy për Rusinë dhe dëshmi e një ndryshimi në të menduarit evropian. Historikisht, të dyja vendet ishin zotuar për mos-angazhim me NATO-n si një mënyrë për të shmangur provokimin e Moskës. Pushtimi i Ukrainës e ndryshoi këtë.

Si Finlanda ashtu edhe Suedia – së bashku me shumicën dërrmuese të aleatëve të NATO-s – dëshirojnë t’i shohin vendet zyrtarisht t’i bashkohen aleancës në një samit të NATO-s më 11 korrik. Megjithatë, një pengesë e rëndësishme qëndron në rrugën që kjo të bëhet realitet: Turqia ende nuk i ka dhënë planit bekimin e tyre zyrtar.

Turqia nuk është i vetmi komb që bllokon lëvizjen: Hungaria gjithashtu ka dështuar të ratifikojë pranimin e nordikëve, gjë që turbullon më tej ujërat. Megjithatë, tani për tani marrja e Turqisë në krah konsiderohet si prioritet.

Fatkeqësisht për bandën pro-NATO-s, zyrtarët perëndimorë janë gjithnjë e më pesimistë se Turqia do të lëvizë.

Zyrtarisht, presidenti turk, Reccep Tayp Erdogan, kundërshton anëtarësimin e Suedisë dhe Finlandës për ato që ai pretendon se janë arsye sigurie. Turqia pretendon se të dy vendet, edhe pse veçanërisht Suedia, po strehojnë militantë nga Partia e ndaluar e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), një grup i caktuar terrorist në Turqi, Suedi, Shtetet e Bashkuara dhe Evropë. Erdogan thotë se do të donte që këta individë të ekstradoheshin; Suedia e ka bërë të qartë se kjo nuk do të ndodhë.

Diplomatët e NATO-s janë të ndarë nëse mendojnë se Turqia do të lëvizë përpara samitit të korrikut. Në qendër të të dy shkollave të mendimit janë zgjedhjet e këtij viti në Turqi, të perceptuara si kërcënimi më i madh politik me të cilin është përballur Erdogani në vite.

“Imazhi që ai ka krijuar për një njeri të fortë që merr rezultate për popullin turk është shkatërruar”, thekson Gonul Tol, nga programi i Turqisë të Institutit të Lindjes së Mesme. “Ka shumë ndjenja anti-perëndimore dhe anti-kurde në Turqi për momentin. Kjo është një temë e mirë që ai të godasë daullen e tij dhe një kthesë dramatike do ta bënte atë të duket më i dobët”.

Tol beson se ka arsye të tjera që Erdogani nuk dëshiron të shqetësojë presidentin rus, Vladimir Putin.

“Rusia ka qenë një rrugë shpëtimi ekonomikisht për Turqinë pasi vendet e tjera vendosën sanksione për aktivitetet e tyre në Siri, bashkëpunimin e tyre ushtarak me Rusinë dhe aktivitete të tjera armiqësore”, shpjegoi Tol. “Pa paratë ruse, Erdogani nuk do të kishte qenë në gjendje të rriste pagat apo të ofronte mbështetje financiare për studentët. Ai tani po premton rindërtim masiv, pas tërmetit. Pra, Rusia është ende një partner tërheqës për Erdoganin”.

Ashtu si shumë zyrtarë perëndimorë, Tol beson se pretendimet turke për Suedinë dhe Finlandën që strehojnë terroristë, sigurojnë mbulim të përsosur për Erdoganin që të mos angazhohet në një moment politikisht të papërshtatshëm për çështjen e NATO-s.

Ndonëse asgjë nuk mund të vijë nga bisedimet mes tre partive të enjten, po zhvillohet një bisedë se sa kapital politik mund të shpenzojë Erdogani pas zgjedhjeve, nëse ai fiton.

Së pari, optimistët.

Ky grup përfshin Suedinë, Finlandën dhe disa nga shtetet që kufizohen me Rusinë ose kanë jetuar nën sferën sovjetike. Ata besojnë se Turqia, e cila përfiton shumë nga të qenit pjesë e NATO-s, në fund do të bëjë atë që është në interesin e saj më të mirë dhe do të heqë kundërshtimet.

Që kjo të ndodhë, zyrtarët po përgatiten që Turqia të bëjë kërkesa më realiste sesa dorëzimi i individëve që ajo i konsideron si terroristë, si heqja e sanksioneve ose që SHBA-ja t’i jep leje për të blerë avionë luftarakë që vendit i duhen shumë për t’i mbajtur forcat e saj ajrore.

“Anëtarësim i vetëm”

Në fund të fundit, optimistët besojnë se ka një kompromis që favorizon shumë NATO-n. Aleanca, Suedia dhe Finlanda kanë paraqitur rastin e tyre dhe NATO ka një politikë të dyerve të hapura për çdo vend që dëshiron të anëtarësohet. Suedia dhe Finlanda i kanë përmbushur më shumë se kriteret, kështu që mosanëtarësimi është një tallje me aleancën – një aleancë në të cilën Turqia përfiton nga të qenit anëtare. Një zyrtar i NATO-s i tha CNN se ata supozuan se Erdogani do të priste samitin përpara se të pranonte, në mënyrë që të mund të gëzonte “lavdërimet e të gjithë aleatëve të tij perëndimorë”.

Grupi shumë më i madh në mesin e zyrtarëve që folën me CNN janë pesimistë. Ata mendojnë se shanset që Erdogani të ndryshojë pozicionin e tij përpara 11 korrikut janë po aq të mira sa zero dhe tashmë po mendojnë përtej këtij samiti.

“Unë mendoj se ka gjithnjë e më shumë gjasa që Finlanda të shkëputet nga Suedia dhe të shkojë vetëm për anëtarësim”, tha një diplomat i NATO-s për CNN.

Anëtarë të tjerë të aleancës ende shohin një perspektivë reale të bllokimit të të dy vendeve dhe po shqyrtojnë mënyrën se si NATO mund ta trajtojë më mirë një skenar të tillë.

Shumë zyrtarë dhe diplomatë të NATO-s i thanë CNN se rreziku këtu është bllokimi i Turqisë që ushqen narrativën e Kremlinit se Perëndimi dhe NATO janë të ndarë. Detyra e aleancës në atë pikë do të jetë të bëjë të qartë se edhe nëse nuk janë anëtare, Finlanda dhe Suedia tani janë efektivisht në hap me NATO-n. Ata mund të mos jenë anëtarë, por ata janë partnerë aq të ngushtë sa të jetë e mundur – dhe ata nuk janë më neutralë.

Edhe nëse Turqia mund të largohet, ekziston çështja e veçantë, megjithëse më pak e ndërlikuar e Hungarisë.

Kryeministri Viktor Orban ka treguar publikisht se nuk është kundër bashkimit të vendeve nordike, por vazhdon të gjejë mënyra për të penguar zyrtarizimin e një vendimi.

Ka disa arsye pse Orban do të dëshironte të tërhiqte këmbët e tij. Finlanda dhe Suedia kanë kritikuar Hungarinë për të kaluarën e saj të sundimit të ligjit. Ai e trajtoi këtë në një intervistë të fundit, duke pyetur se si “mund dikush të dëshirojë të jetë aleati ynë në një sistem ushtarak, ndërkohë që ata po përhapin paturpësisht gënjeshtra për Hungarinë?”

Orban konsiderohet të jetë lideri më i afërt i BE-së me Putinin. Katalin Cseh, një deputete hungareze e Parlamentit Evropian, e përshkruan bllokimin e Orbanit të ofertave të Suedisë dhe Finlandës si “thjesht, një tjetër favor për Vladimir Putinin”. Ajo beson se Orban, i cili është akuzuar se po shkon drejt udhëheqjes autokratik, ka “investuar mbi një dekadë për të kopjuar politikat e tij dhe për të ndërtuar një model Putinist” dhe se çdo fitore e perceptuar e NATO-s mbi Putinin “vë në rrezik gjithë regjimin e tij”

Është e mundur që Orban është i varur për të marrë koncesione nga vendet e tjera anëtare të BE-së, ku Hungaria është akuzuar për shkelje të të gjitha llojeve të ligjeve të BE-së. Rezultati ka qenë mbajtja e fondeve të BE-së dhe përbuzja nga blloku. Ndërsa NATO dhe BE-ja janë entitete të ndara, ato ndajnë shumë anëtarë dhe është e besueshme që diplomacia dypalëshe mund të shohë disa dhënie e marrje midis Hungarisë dhe homologëve të saj në BE.

Megjithatë, me gjithë zvarritjen e Orbanit, supozohet gjerësisht se nëse Turqia mund të përballet, Hungaria do të heqë dorë nga kundërshtimi i saj ndaj anëtarësimit të Finlandës dhe Suedisë në NATO.

Ironia nuk është e humbur për shumë njerëz që një nga arsyet kryesore që Putin dha për pushtimin e Ukrainës ishte ndalimi i asaj që ai pretendonte se ishte zgjerimi i NATO-s. Fakti që agresioni i tij mund të ketë shtyrë një vend historikisht të palidhur në NATO, ende shihet nga shumica në Perëndim si një autogol i madh nga Kremlini.

Derisa të arrihet një marrëveshje, megjithatë, e ardhmja e aleancës mbetet disi në ajër. Finlanda dhe Suedia kanë zgjedhur në mënyrë efektive një anë që nga fillimi i konfliktit në Ukrainë. Duket e pamundur që ata të kthehen në një pozicion neutraliteti nëse lufta do të përfundonte papritur.

Rreziku për NATO-n dhe aleancën më të gjerë perëndimore vjen nëse ata dështojnë të anëtarësojnë dy shtetet nordike në aleancë dhe Kremlini mund ta përdorë atë për qëllime propagandistike. Nëse kjo ndodh, edhe nëse lufta përfundon papritur, narrativa e një Perëndimi të ndarë do të vazhdojë të jetë daulle që kundërshtarët e NATO-s mund të përplasin.

Kjo kolumne është publikuar në CNN dhe përkthyer nga Klankosova.tv.

Luke McGee është redaktori i politikës, për politikat në Mbretërinë e Bashkuar dhe Evropë, për CNN Digital.

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.