Si u bë kryeministri i Kosovës miku kundërshtues i Amerikës?

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka arritur të pamundurën në politikën amerikane: konsensusin mes demokratëve dhe republikanëve.

Pika e konsensusit është se lideri i Kosovës është një politikan kokëfortë dhe nganjëherë i pamatur që ka minuar përpjekjet e përbashkëta të ShBA-së dhe BE-së për të arritur një zgjidhje të qëndrueshme për paqen ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

Uashingtoni e ka hedhur fajin për shpërthimin e fundit të dhunës ndërmjet autoriteteve të Kosovës dhe komuniteteve me shumicë serbe në veri të vendit pikërisht në këmbët e Kurtit dhe është përpjekur – deri tani pa sukses – ta frenojë atë me kritika publike.

Konflikti, i cili ka të bëjë me statusin e ardhshëm të zonave serbe në veri të Kosovës dhe kërkesën e Prishtinës që Beogradi të njohë përfundimisht sovranitetin e saj, ka dalë edhe më tej jashtë kontrollit ditët e fundit, me Serbinë duke arrestuar tre policë kosovarë në zonën kufitare dhe me Kosovën duke mbyllur kufirin për mallrat serbe.

Kritikët e Kurtit e akuzojnë atë se ka prodhuar krizën duke dërguar njësi policore paraushtarake në komunitetet serbe dhe duke përdorur forcën në fund të majit për të vendosur kryetarët e rinj në tri komunat veriore pasi serbët bojkotuan zgjedhjet lokale.

“Ne kemi disa çështje shumë thelbësore me të nëse mund të llogarisim tek ai si partner”, tha për Zërin e Amerikës këtë muaj Christopher Hill, ambasadori i ShBA-së në Serbi, raporton Klan Kosova.

Kjo erdhi pas një postimi në Twitter të 26 majit nga shefi i tij, Sekretari i Shtetit, Antony Blinken, i cili tha: “Ne dënojmë fuqishëm veprimet e Qeverisë së Kosovës që po përshkallëzojnë tensionet në veri dhe po rrisin jostabilitetin”.

Richard Grenell, i cili shërbeu në disa role të larta të politikës së jashtme gjatë administratës Trump, duke përfshirë edhe atë si i dërguar i posaçëm për negociatat e paqes midis Serbisë dhe Kosovës, ishte i hapur në vlerësimin e tij, duke thënë javën e kaluar në Twitter se Kurti i kishte dhënë Bidenit dhe evropianëve “gishtin e mesëm”.

Ndërsa Grenell ka qenë prej kohësh kritik ndaj Kurtit, pikëpamjet e të cilit nuk përputheshin kurrë me ato të administratës Trump, qortimi publik nga administrata Biden ishte i jashtëzakonshëm në disa nivele.

Së pari, Kosova ka qenë një projekt i përkëdhelur i liderëve demokratë që kur ish-presidenti Bill Clinton udhëhoqi fushatën e suksesshme të NATO-s në vitin 1999 kundër udhëheqësit jugosllav Slobodan Millosheviq, i cili urdhëroi dëbimin e miliona njerëzve nga shtëpitë në spastrimin etnik të shqiptarëve nga Kosova. Shumë demokratë e shohin Kosovën si një shembull të rrallë të ndërtimit të suksesshëm të kombit amerikan.

Nga këndi tjetër, Hill është një legjendë diplomatike në Ballkan, që ka shërbyer në rajon për dekada, më e rëndësishmja si një nga arkitektët e Marrëveshjes së Dejtonit, që i dha fund luftës në Bosnje në 1995. Nëse dikush e kupton shkallën e ndikimit malinj të Serbisë në të gjithë rajonin me kalimin e viteve, është Hill. Megjithatë, diplomati veteran la pak dyshime rreth asaj nëse Beogradi është fajtor për përshkallëzimin e fundit.

Presidenti serb, Aleksandër Vuçiq dhe qeveria e tij “janë partnerë të mirë në këtë proces”, tha Hill.

Edhe BE-ja, e cila ka nxitur bisedimet për “normalizimin” e marrëdhënieve midis Serbisë dhe Kosovës, një parakusht për secilin vend për t’u bashkuar me bllokun, e ka humbur durimin me Kurtin.

Javën e kaluar BE-ja tha se po pezullonte vizitat e nivelit të lartë me Kosovën si dhe “bashkëpunimin financiar”.

“Përkundër thirrjeve tona të përsëritura, kryeministri Kurti deri më tani ka dështuar të ndërmarrë hapa dhe veprime vendimtare për deeskalim”, tha zëdhënësi Peter Stano.

Lojë fajësimi

Deri më tani, Kurti ka treguar pak gatishmëri për t’u tërhequr, duke këmbëngulur se refuzimi i palëkundur i Vuçiqit për të njohur sovranitetin e Kosovës dhe për t’u pajtuar me realitetet e së kaluarës së Serbisë gjatë kohës së luftës është fajtor për krizën. Kurti thotë se po vepron nga parimi, jo nga zemërimi.

“Ajo që ne shohim nga Perëndimi demokratik është një qëndrim i caktuar qetësues”, tha Kurti për POLITICO në një intervistë të fundit. “Kështu arritëm këtu. Dhe mendoj se është e rëndësishme si për BE-në ashtu edhe për ShBA-në t’i thonë zotit Vuçiq të tërhiqet”.

Kurti e akuzoi Vuçiqin për nxitje të telasheve në veri të Kosovës duke mbështetur një “milici fashiste” atje që ai thotë se qëndron pas sulmeve të fundit ndaj gazetarëve dhe paqeruajtësve ndërkombëtarë.

Pak do të argumentonin se Vuçiq, një lider me një histori të gjatë të antagonizimit të Perëndimit duke flirtuar me Rusinë dhe Kinën, është një engjëll. Disa perëndimorë e kanë kritikuar Uashingtonin për pozicionimin në anën e Vuçiqit, duke shtuar se protestat masive në Serbi kundër sundimit të tij gjithnjë e më autoritar po krijon paqartësi.

Sidoqoftë, Serbia mbetet mashtruesja e rajonit dhe ShBA-ja dhe BE-ja duan të sigurojnë që ajo të mos zhvendoset më tej në sferën e ndikimit të Rusisë. Shumica e vëzhguesve perëndimorë dyshojnë gjithashtu në perspektivat e rezistencës ndaj Vuçiqit, duke pasur parasysh se sa i gjerë është bërë pushteti i tij në Serbi. Rëndësia e Beogradit u theksua më tej në prill kur një dokument i Pentagonit zbuloi se kishte rënë dakord të furnizonte Ukrainën me armatime, diçka që Serbia e kundërshton publikisht.

Megjithëse Serbia i është bashkuar rezolutave të OKB-së që dënojnë Rusinë për pushtimin e saj në shkallë të gjerë të Ukrainës, pozicioni i saj zyrtar është të qëndrojë neutrale në konflikt.

Vuçiq nuk ka qenë asnjëherë neutral kur bëhet fjalë për serbët në veri të Kosovës, një komunitet prej rreth 50 mijë banorësh të shpërndarë në katër komuna. Ndërsa Vuçiq kërkon të shuajë protestat në shtëpi, Kosova është përsëri një mjet i dobishëm për të për të shpërqendruar opinionin.

Shumë serbë të Kosovës e konsiderojnë Vuçiqin si mbrojtësin e tyre. Në të vërtetë, ishte me urdhër të Vuçiqit që vendasit qëndruan larg qendrave të votimit në zgjedhjet e fundit komunale. Si rezultat, tre kandidatë shqiptarë dhe një boshnjak, njëri prej të cilëve mori vetëm 100 vota, u shpallën fitues.

Vendimi i Kurtit për t’i vendosur kryetarët e rinj me me forcë, pavarësisht asaj se ai e pranoi për POLITICO-n se ata kishin legjitimitet “jo të mjaftueshëm”, shkaktoi trazirat e fundit në rajon.

Por, serbët në veri të Kosovës thonë se janë ngopur me mënyrën se si ata ishin trajtuar nga qeveria e Kurtit shumë kohë përpara se Vuçiq t’u thoshte atyre që të bojkotojnë zgjedhjet.

Grindja e tyre kryesore përfshin praninë e “policisë speciale”, njësitë paraushtarake të armatosura rëndë, të cilat Kurti i dërgoi atje në vitin 2021 mes një mosmarrëveshjeje mbi përdorimin e vazhdueshëm të targave serbe nga serbët e Kosovës. Vendasit e shohin policinë si një forcë pushtuese.

Frika nga integrimi

Megjithatë, pakënaqësia e tyre me qeverinë e Kosovës është shumë më e thellë. Prishtina dyshon se komunitetet lokale serbe po përgatiten të përpiqen të shkëputen, duke vënë në dukje se edhe 15 vjet pasi Kosova shpalli pavarësinë nga Beogradi, shumë njerëz në zonë vazhdojnë të marrin paga të shërbimit civil dhe mirëqenies sociale nga Serbia.

Struktura e shërbimeve publike në Kosovë, nga sistemi arsimor te kujdesi shëndetësor, është thelbësisht e ndryshme nga ato në Serbi dhe serbët e veriut të Kosovës thonë se nuk kanë dëshirë të heqin dorë nga ato. Për më tepër, serbët vendas thonë se qeveria qendrore ka bërë pak për të adresuar shqetësimet e tyre lidhur me integrimin e plotë në shoqërinë kosovare, veçanërisht kur bëhet fjalë për trajtimin e barabartë të gjuhës dhe kulturës së tyre.

“Ne kemi pasur një përvojë të keqe me integrimin deri më tani,” tha Milica Andriq Rakiq, një menaxhere e projektit në New Social Initiative, një grup i pavarur kërkimor me bazë në Mitrovicë, qendra urbane në veri të Kosovës, e cila është e ndarë në seksione serbe dhe shqiptare.

Problemi kryesor me bisedimet në vazhdim, tha ajo, është se përpjekja ndërkombëtare për zgjidhjen e konfliktit përqendrohet në Serbi dhe Kosovë, jo në vendasit.

“Ne nuk jemi në ekipin negociator të Serbisë dhe nuk jemi në ekipin e Kosovës dhe megjithatë ata të gjithë po flasin për ne”, tha Andriq Rakiq. “Komuniteti ndërkombëtar po përpiqet të ndërtojë një shtëpi nga çatia poshtë në vend që të ndërtojë nga baza”.

BE-ja është përpjekur për një dekadë që të negociojë paqe të qëndrueshme ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Në mars, shefi i politikës së jashtme të BE-së Josep Borrell pretendoi se kishte nënshkruar një marrëveshje pas një samiti në Maqedoninë e Veriut midis Kurtit dhe Vuçiq.

Në këmbim të njohjes de fakto të Kosovës nga Serbia, Prishtina pranoi të përqafojë “një nivel vetë-menaxhimit” për komunat serbe në veri të Kosovës.

Megjithatë, brenda disa javësh, procesi u bllokua. Perëndimi fajëson Kurtin për këmbënguljen në lidhje me çështjen me kryetarët e komunave në një moment delikat, duke kulmuar me protesta të dhunshme në zonat serbe që lanë të plagosur dhjetëra paqeruajtës të udhëhequr nga NATO-ja.

Në një kohë kur ShBA-ja dhe Evropa janë të përqendruara në trajtimin e luftës së Rusisë ndaj Ukrainës, gjëja e fundit që u nevojitet është një tjetër konflikt në kontinent. Kjo duket të jetë llogaritja e tyre në përpjekjen për ta inkurajuar Kurtin për t’u tërhequr.

Pavarësisht nëse kritikat ndaj Kurtit janë të drejta, tensionet e fundit në Kosovë ofrojnë një kujtesë të fuqishme të dështimeve të vetë Perëndimit në rajon dhe koston e lënies së konfliktit të zihet për vite me radhë.

Të hënën, BE-ja kërkoi që Kurti dhe Vuçiq të udhëtojnë në Bruksel për një “takim krize” ose do të përballen me pasoja “të dëmshme”.

Deri të hënën vonë, asnjë nga liderët nuk kishte pranuar të shkonte.

*Klikoni KËTU për t’u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.

klankosova.tv

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.