Si të thyhet boshti Xi-Putin?

Pekini po ndjek librin agresiv të Vladimir Putinit. SHBA mund të kundërshtojë marshimin e autokratëve, por vetëm nëse ndalon së ushqyeri paranojën e tyre.

A ka një shkollë për autokratë? Si përmendësh, liderët autoritarë në mbarë botën nxjerrin justifikime jashtëzakonisht të ngjashme për veprimet e tyre represive, deficitet demokratike dhe dështimet e politikave. Këto zakonisht përfshijnë pretendime të frikshme se vendi i tyre është nën sulm nga forcat e huaja dhe diversantët ose është viktimë e një komploti global.

Ndoshta të gjithë kanë ndjekur një kurs korrespondence në internet për diktatorët aspirantë.

Kina prodhoi shembuj klasikë të zhanrit javën e kaluar. Duke pranuar një mandat të tretë, presidenti Xi Jinping i kërkoi vendit të bashkohej pas tij. “Në periudhën e ardhshme, rreziqet dhe sfidat me të cilat po përballemi do të bëhen gjithnjë e më të shumta dhe të zymta”, paralajmëroi Xi. SHBA dhe aleatët e saj po përpiqeshin të “rrethonin, shtypnin dhe frenonin” Kinën.

Vetëm ai, Xi, mund të siguronte fitoren në “luftën” e ardhshme. “Après moi, le déluge”, siç supozohet të ketë thënë mbreti Louis XV.

Qin Gang, ministri i ri i jashtëm i ashpër i Kinës, përcolli mesazhin agresiv paranojak të mbrojtësit të tij të plotfuqishëm. Ai akuzoi administratën e Biden për orkestrimin e “neo-McCarthyism histerik” me zemërimin për rrëzimin e një balone kineze muajin e kaluar dhe akuzat se Pekini është gati të furnizojë me armë Rusisë për luftën e saj në Ukrainë.

Shumë gjëra të tjera që Qin kishte për të thënë e bënë dëgjimin shqetësues për analistët që menduan se dalluan një zbutje të tonit pas takimit të Xi me presidentin e SHBA, Joe Biden, në nëntor. Kevin Rudd, një ish-kryeministër australian dhe një ekspert i Kinës, argumentoi Kohët e fundit, një ngadalësim ekonomik po e detyronte Xi-në të merrte një linjë pajtuese dhe të frenonte diplomacinë gërryese të “luftëtarit të ujkut”.

Duke ngatërruar vlerësime të tilla optimiste, Qin pretendoi se pohimi i Bidenit se Uashingtoni kërkon konkurrencë dhe jo konflikt me Kinën ishte një gënjeshtër e madhe. Shtetet e Bashkuara, tha ai, ishin të prirura për “konfrontim keqdashës”. Duke kanalizuar kërcënimet e pakuptimta të Vladimir Putin, ai la të kuptohet se kjo mund të çojë përfundimisht në luftë bërthamore, duke vënë në rrezik “të ardhmen e njerëzimit”.

“E ashtuquajtura konkurrencë e palës amerikane është … një lojë me shumën zero ku ti vdes dhe unë jetoj. Nëse SHBA-ja nuk i godet frenat, por vazhdon të shpejtojë në rrugën e gabuar … me siguri do të ketë konflikt, “paralajmëroi Qin.

Për të nënvizuar këtë pikë, ai theksoi se Kina do të merrte “të gjitha masat e nevojshme” për të kapur Tajvanin, të cilin, siç pretendoi ai në mënyrë të çuditshme, SHBA po përpiqej ta shkatërronte. Ai tha se “një dorë e padukshme” – me sa duket SHBA dhe NATO – po e përkeqësonte qëllimisht luftën e Ukrainës në mënyrë që t’i shërbente agjendës së saj gjeopolitike. Dhe ai akuzoi riarmatosjen e Japonisë për bashkëpunim në një “luftë të re të ftohtë” – edhe pse Kina rrit shpenzimet e mbrojtjes me 7.2%.

Përsëri duke folur për autoritetin e Xi, Qin muajin e kaluar gjithashtu refuzoi në mënyrë efektive Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut, të cilën Kina e nënshkroi. “E drejta e të gjitha vendeve për të zgjedhur në mënyrë të pavarur rrugën e zhvillimit të të drejtave të njeriut duhet të respektohet… Imponimi i modelit të tij mbi të tjerët do të sillte telashe të pafundme,” tha ai.

Është një linjë e vjetër, por është lloji i të menduarit të pasinqertë që ka lehtësuar abuzimet e tmerrshme në Xinjiang, Tibet dhe Hong Kong. Imagjinoni sikur kjo qasje të zbatohej globalisht.

Të gjitha deklaratat e tilla mund të shihen si dogmë e pastër e shkollës së autokratëve. Ato zbulojnë një mentalitet gjenerik që përzien pasigurinë dhe mendjemadhësinë, të shtrembëruara nga realitetet e shtrembëruara, gënjeshtra të plota, imoraliteti dhe vetë-mashtrimi. Shkelja e të huajve për qëllime vetanake është e zakonshme. Presioni, diskriminimi, censura dhe korrupsioni janë ndërtuar brenda. Një ajatollah iranian, gjeneral burmez ose polic sekret sirian do ta njohë menjëherë paradigmën.

Megjithatë, këto janë mekanika e brendshme e modelit global që Xi dhe emuluesit e tij duan të fusin në botën e shekullit të 21-të në vend të urrejtjes së përkëdhelur të autokratit, rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla të miratuar nga OKB-ja.

Dhe kjo është arsyeja pse është kaq e rëndësishme, siç argumenton Charles Dunst në një libër të ri, mposhtja e diktatorëve, që demokracitë perëndimore të luftojnë për vlerat e tyre dhe të përmbushin pritshmëritë e popujve të tyre. “Si mund të bëhemi modeli i botës edhe një herë?” pyet Dunst.

Duke përshëndetur aleancën “shembullore” të Xi me Putinin, Qin përshkroi një vizion makthi të hegjemonisë globale, të drejtuar në linja autoritare, antidemokratike dhe kundër të drejtave të njeriut. “Me Kinën dhe Rusinë që punojnë së bashku, bota do të ketë një forcë lëvizëse,” tha ai. “Sa më e paqëndrueshme të bëhet bota, aq më e domosdoshme është që Kina dhe Rusia të avancojnë në mënyrë të qëndrueshme marrëdhëniet… Partneriteti strategjik me siguri do të rritet nga forca në fuqi.” Çfarë mendimi vërtet i tmerrshëm. A është e pashmangshme një e ardhme e tillë si Big Brother?

Jo nëse udhëheqësit perëndimorë mund të angazhohen pozitivisht me Kinën në vend që të ushqejnë paranojën dhe pakënaqësinë e saj me më shumë sanksione dhe shaka. Nëse Xi ndihet “i përmbajtur” dhe “i rrethuar”, ai pjesërisht duhet të fajësohet – por ai teknikisht nuk e ka gabim, argumentoi komentuesi Ed Luce. Ndoshta SHBA duhet të përpiqet më shumë, pas tullumbace, për të gjetur mënyra për të biseduar.

Ndarja e komunitetit ndërkombëtar në njerëz të mirë dhe të këqij në një kryqëzatë për demokracinë e stilit perëndimor, siç mbron Biden, nuk do të eliminojë kërcënimin e një bote të drejtuar nga tiranas banditë – dhe mund ta përkeqësojë atë.

Profesori i Harvardit, Stephen Walt, sugjeron se një botë shumëpolare më e ekuilibruar, me respekt reciprok, mund t’i përshtatet më mirë interesave amerikane. SHBA-ja kishte “urrur të braktiste një pozicion të parësisë së pakundërshtueshme” që nga kolapsi sovjetik, shkroi ai. Është koha që të ndryshojë.

Megjithatë, problemi, në fund të fundit, nuk është Kina apo Rusia apo njerëzit e tyre. Janë udhëheqësit e tyre të dhunshëm, autokratikë jo shumë të ndritur dhe sistemet e liga që ata përfaqësojnë.

Për sa kohë që Xi dhe Putin, me marrëdhëniet e tyre “pa kufij”, kërcënojnë ose përdorin forcën për të imponuar vullnetin e tyre brenda dhe jashtë vendit dhe inkurajojnë liderët e tjerë që të sillen në të njëjtën mënyrë në dëm të popujve të lirë kudo, perspektiva e një lindje-perëndim përplasja rritet. Për të shmangur një rezultat të tillë, së pari duhet të prishet boshti shumë i personalizuar Xi-Putin.

Është e mundur të shpresosh. Autokratët kanë frikë, por rrallë i duan. Historia mëson se kur gjithçka shkon keq – dhe do të ndodhë – ata janë vetëm.

(Publikuar në The Guardian, përkthyer nga Klankosova.tv).