Gratë afgane meritojnë një çmim Nobel për Paqe

Nën regjimin taleban, gratë afgane po përballen me armiqësi dhe kufizime në rritje, por ato vazhdojnë të rezistojnë.

Gjatë javëve të fundit, ka pasur një debat të gjallë mes afganëve se cili individ i shquar nga radhët e bashkatdhetareve tona gra meriton një çmim Nobel për Paqe. Disa kanë sugjeruar gra që mbanin poste zyrtare përpara marrjes së Kabulit nga talibanët në vitin 2021. Të tjerë kanë mbështetur aktivistet e të drejtave të grave në mërgim.

Ndërsa, disa të tjerë e duan Fatima Amirin, një vajzë 17-vjeçare që i mbijetoi shpërthimit të 30 shtatorit në Qendrën Arsimore Kaj në lagjen Dasht-e-Barchi të Kabulit. Sulmi vrau dhjetëra studentë, kryesisht vajza, të cilët ishin mbledhur në shkollën private për të marrë një test simulues për provimin e Kankorit, i cili nevojitet për të hyrë në universitetet publike në Afganistan.

Pavarësisht se ishte e traumatizuar, duke vuajtur nga lëndime të rënda dhe duke vajtuar për humbjen e shokëve të klasës, ajo bëri provimin e Kankorit dhe shënoi mbi 85 për qind, gjë që e bëri atë të drejtë të studionte lëndën e saj të preferuar, shkenca kompjuterike, në Universitetin e Kabulit – diçka që tani i është ndaluar për ta bërë.

Në të vërtetë, Fatima është shfaqur si një simbol i luftës së grave dhe vajzave për të drejtat e tyre nën regjimin taleban.

Si baba i dy vajzave, shqetësohem vazhdimisht për të tashmen dhe të ardhmen e fëmijëve të mi. Por vajzat e reja si Fatima dhe të tjera për të cilat shoh ose dëgjoj në jetën time të përditshme më japin shpresë se gjërat do të ndryshojnë.

Që kur talebanët morën Kabulin, qeveria e tij ka vendosur kufizime të ndryshme për gratë. Vajzave afgane u është ndaluar të shkojnë në shkollë të mesme dhe universitet, madje edhe në institucionet arsimore private. Grave afgane u është ndaluar të shkojnë në parqe, palestra dhe vende të tjera publike dhe të punojnë në organizata joqeveritare dhe institucione të caktuara qeveritare. Ata gjithashtu nuk lejohen të udhëtojnë vetëm dhe duhet të vendosin një mbulesë nga koka te këmbët në publik.

Gratë gjithashtu nuk kanë hequr dorë nga punësimi. Pavarësisht kufizimeve dhe ngacmimeve, gratë vazhdojnë të drejtojnë bizneset e tyre – si sallonet e bukurisë dhe dyqanet e kozmetikës – dhe disa madje punojnë si shitëse ambulante. Gratë gjithashtu vazhdojnë të punojnë si infermiere dhe mjeke në spitale dhe mësuese në shkollat fillore.

Si rezultat, vendet në Kabul që dikur ishin të mbushura me gra dhe vajza tani janë pothuajse plotësisht të dominuara nga burrat. Shumë kafene që ishin pikat e preferuara të strehave për vajzat dhe gratë janë dashur të mbyllen, pasi kanë humbur shumë klientë. Parqet nuk gëzojnë më turma, pasi burrat nuk mund të shkojnë atje me familjet ose të dashurat e tyre dhe shumë sallone bukurie mbaruan pa punë pasi gratë hezitojnë t’i vizitojnë ato.

Por vajzat dhe gratë afgane i kanë rezistuar padrejtësisë së heqjes së të drejtave të tyre për arsimim, punë dhe akses në hapësirat publike. Ata kanë mbajtur protesta në shumë qytete, veçanërisht në Kabul, duke kërkuar të drejtat e tyre.

Megjithatë, autoritetet talebane janë përgjigjur me një goditje gjithnjë e më të ashpër dhe disa nga protestuesit dhe aktivistët janë arrestuar dhe burgosur.

Aktivistja Zarifa Yaqubi, për shembull, u arrestua në nëntor të vitit të kaluar pasi u përpoq të niste një lëvizje për të drejtat e grave. Ajo u ndalua për 40 ditë.

Kur fola me Zarifën muajin e kaluar, ajo i mbajti lotët dhe nuk pranoi të fliste për burgosjen e saj nga frika. Ajo më tha se ishte e traumatizuar dhe duhej të merrte ilaçe dhe të merrte kujdes psikologjik.

Ajo tha se bota nuk është e gatshme të mbështesë vajzat afgane dhe luftën e tyre dhe lëshon vetëm dënime boshe. Sipas saj, reagimet ndërkombëtare ndaj protestave të grave iraniane ishin shumë më të fuqishme dhe më të dukshme.

Por gratë afgane nuk janë dorëzuar. Vajzat dhe të rejat kanë filluar të dynden në shkollat sekrete të udhëhequra nga mësues të guximshëm. Të tjerë i janë bashkuar klasave online të organizuara në aplikacionet e mesazheve si WhatsApp dhe Telegram.

Kur talebanët shpallën ndalimin e institucioneve arsimore private në dhjetor 2022, unë u bashkua me vullnetarë të tjerë për t’u mësuar anglisht vajzave të shkollave të mesme dhe universitare. Informacioni rreth orëve në internet përhapet përmes gojës dhe kur ka studentë të mjaftueshëm, ne i mbledhim ata në një grup WhatsApp ose Telegram.

Ne i regjistrojmë mësimet dhe i dërgojmë ato si mesazhe zanore, së bashku me materiale të tjera mësimore, në këto aplikacione dhe u japim atyre detyra shtëpie. Ata shkarkojnë mësimet, dëgjojnë, bëjnë detyrat e shtëpisë dhe më pas i kthejnë në të njëjtën mënyrë.

Gratë gjithashtu nuk kanë hequr dorë nga punësimi. Pavarësisht kufizimeve dhe ngacmimeve, gratë vazhdojnë të drejtojnë bizneset e tyre – si sallonet e bukurisë dhe dyqanet e kozmetikës – dhe disa madje punojnë si shitëse ambulante. Gratë gjithashtu vazhdojnë të punojnë si infermiere dhe mjeke në spitale dhe mësuese në shkollat fillore.

Gratë afgane jashtë vendit gjithashtu kontribuojnë në luftë. Një numër aktivistësh, gazetarësh dhe ish-zyrtarësh që ikën nga vendi punojnë pa u lodhur për ta mbajtur çështjen e grave afgane në agjendën ndërkombëtare.

Ata flasin për burgosjet dhe torturat me të cilat janë përballur gratë afgane dhe sfidojnë pretendimet e talebanëve se vendimi i tyre për të kufizuar gratë bazohet në konsiderata fetare. Ky presion po kontribuon në hezitimin e vazhdueshëm ndërkombëtar për të njohur qeverinë talebane dhe për të normalizuar marrëdhëniet me të.

Në të vërtetë, gratë afgane kanë demonstruar trimëri, qëndrueshmëri dhe dinjitet të jashtëzakonshëm në luftën e tyre për të drejtat e tyre. Ata po sfidojnë një grup të armatosur dhe një qeveri të pamëshirshme ndaj të cilës shumë burra afganë nuk kanë arritur t’i rezistojnë. Unë e di se ndërsa vajzat e mia rriten, ato do të kenë shumë heroina afgane për të parë.

Bota duhet të njohë guximin e këtyre grave dhe vajzave dhe t’i mbështesë ato në luftën e tyre. Ato më së shumti e meritojnë Çmimin Nobel për Paqe.

(Publikuar në Aljazeera, përkthyer nga Klankosova.tv)