A mund të riparohen marrëdhëniet BE-Rusi pas Putinit?

Vendimmarrja e Putinit e ka vendosur Rusinë në një rrugë nga e cila çdo pasardhës do ta kishte të vështirë të largohej.

Një vit pasi Rusia nisi një pushtim të plotë të Ukrainës, debati nëse kjo është lufta e presidentit Vladimir Putin ose jo po vazhdon. Rusët kundër luftës, shumë prej të cilëve kanë kërkuar strehim jashtë vendit, fajësojnë presidentin rus. Për ta, iluzionet dhe paranojat e tij kanë shkaktuar një kthesë drejt neo-totalitarizmit brenda dhe agresionit ushtarak jashtë vendit.

Opozita ruse në mërgim dhe në burg këmbëngul se nëse Putini bie nga pushteti, situata do të ndryshojë. Leonid Volkov, numri dy i liderit të burgosur të opozitës Alexey Navalny, madje ka sugjeruar që pas përfundimit të luftës, Perëndimi duhet të ofrojë “një plan Marshall” jo vetëm për Ukrainën, në nevojë të madhe për rindërtim, por edhe për Rusinë.

Kuptohet, nocioni i “luftës së Putinit” nuk ka pothuajse asnjë blerje në vetë Ukrainën. Në përgjithësi, ukrainasit fajësojnë Rusinë si vend dhe si shoqëri, pavarësisht nëse janë nxitësit e tifozëve për “operacionin special ushtarak” të Moskës apo shumica e heshtur që zgjedhin thjesht ta injorojnë atë dhe të vazhdojnë jetën e tyre të përditshme.

Pse duhet t’i besohet Rusisë që një ditë të sillet ndryshe, pyesin ata, duke qenë se Putini flet për një komb me një mentalitet perandorak?

Përveç kësaj, një pasardhës i liderit 70-vjeçar nuk ka gjasa të vijë nga opozita properëndimore ose të jetë ndryshe nga pushtuesi aktual i Kremlinit. Disa nga emrat për të cilët spekulojnë ekspertët – thotë kreu i Këshillit të Sigurimit të Rusisë, Nikolai Patrushev – janë të paktën po aq të ashpër sa Putini. Pra, për ukrainasit, Rusia duhet të mposhtet, pavarësisht se kush e drejton shfaqjen në Moskë.

Por çfarë ndodh me Bashkimin Evropian? A i ka zhvendosur lufta marrëdhëniet e saj me Rusinë – të kultivuara me kaq kujdes për kaq shumë kohë – duke kaluar një pikë pa kthim?

Për Poloninë dhe shtetet baltike, kjo është shumë e vërtetë. Prej një viti ata kanë momentin e tyre “të thashë”. Edhe para pushtimit rus vitin e kaluar dhe pushtimit të Krimesë në vitin 2014, ata argumentuan se revanshizmi rus përbën një kërcënim themelor për rendin e pas Luftës së Ftohtë në Evropë.

Në perëndim, Franca dhe Gjermania, megjithatë, kanë qenë shumë më të paqarta në qasjen e tyre ndaj marrëdhënieve me Rusinë. Që nga momenti kur mori detyrën për herë të parë në vitin 2017, presidenti francez Emmanuel Macron ka ngritur një rast se Evropa duhet të mendojë për një afat të gjatë dhe të angazhojë rusët. Macron i qëndroi kësaj linje pothuajse deri në pushtim dhe vazhdoi të telefononte Putinin me shpresën për të gjetur një zgjidhje diplomatike të një lloji. Dhe deri në dhjetorin e kaluar, presidenti francez foli për “garancitë e sigurisë” ndaj Rusisë që duhet të jenë pjesë e një zgjidhjeje.

Gjermania ka shkaktuar edhe më shumë zhgënjim dhe zemërim në mesin e miqve evropiano-lindorë të Ukrainës. Vite të gjata mikpritjeje me rusët dhe sipërmarrjet politike të biznesit, si gazsjellësi Nord Stream, kanë njollosur rekordin e tij. Klasa politike gjermane e ka parë prej kohësh Rusinë si një mike dhe disa, si ish-kancelari Gerhard Schroeder, organizuan koncerte fitimprurëse me kompanitë energjetike shtetërore të Moskës.

Në vitin e kaluar, ka pasur disa ndryshime në veprime dhe retorikë. Në vazhdën e pushtimit, kancelari Olaf Scholz shpalli të ashtuquajturën Zeitenëende (pika e kthesës historike), idenë se Berlini më në fund do ta marrë seriozisht mbrojtjen evropiane dhe do të vendosë peshën e tij pas saj si financiarisht ashtu edhe politikisht. Pozicioni i tij ka gjetur mbështetje në publikun gjerman, shumica e të cilit është gjithashtu pro-ukrainas.

Megjithatë, paragjykimi gjerman ndaj përqafimit të ngushtë me Rusinë, me shpresën se lidhjet më të dendura do të sjellin siguri dhe parashikueshmëri më të madhe, nuk është zhvendosur në të kaluarën. Me Scholz-in që po zvarritet në ofrimin e ndihmës ushtarake për Ukrainën, veçanërisht në tanket Leopard, ai po sinjalizon se udhëheqja gjermane nuk ka hequr dorë krejtësisht nga Moska. Në logjikën e Gjermanisë, Rusia do të jetë gjithmonë aty, pavarësisht nëse na pëlqen apo jo, dhe ne nuk mund ta mbyllim atë, të ndërtojmë një gardh rreth saj ose ta injorojmë atë.

Natyrisht, një interpretim më bamirës i sherrit të tankeve është se gambiti i Scholz-it synonte të përkushtonte SHBA-në për sigurinë evropiane, me zgjedhjet presidenciale të 2024-ës në SHBA që priten në horizont. Por edhe kështu, është e sigurt të supozohet se gjermanët nuk do të jenë në avangardën e koalicionit “Stop Rusisë” në vazhdim.

Atëherë, a do të thotë mungesa e përafrimit të plotë me Rusinë se BE-ja po e lë të hapur derën për normalizimin e marrëdhënieve në terma afatgjatë? Jo tamam.

Lufta mund dhe ndoshta do të zgjasë me vite. Për sa kohë që ka luftime, është e vështirë të parashikohet ndonjë formë e angazhimit produktiv diplomatik, e lëre më ringjallja e lidhjeve politike dhe ekonomike. Sigurisht, derisa Putini të jetë në detyrë, marrëdhëniet do të jenë konfrontuese.

Në rast të de-përshkallëzimit, një vijë e re do të vihet në të gjithë Evropën Lindore duke lënë Ukrainën dhe ndoshta Moldavinë dhe Gjeorgjinë në “anën perëndimore”, Bjellorusinë në Rusi dhe Armeninë dhe Azerbajxhanin në tokën e askujt. Një skenar i ngjashëm me Luftën e Ftohtë do të materializohet, me vendet pro-perëndimore të tërhequra në orbitën e BE-së dhe NATO-s dhe Rusinë që do të rrënjoset në çdo pjesë të Ukrainës që mund të arrijë të mbajë.

Kjo do të thotë gjithashtu se diplomacia e stilit të Luftës së Ftohtë do të vendoset. BE-ja dhe aleati i saj, SHBA-ja do të angazhohen me Rusinë vetëm për të ruajtur stabilitetin dhe për të shmangur një përplasje të plotë frontale. Thelbi i politikës perëndimore do të jetë kontrolli, jo integrimi siç ishte rasti në vitet 1990 dhe 2000.

Lufta ka marrë një dëm të rëndë në lidhjet ekonomike midis Rusisë dhe BE-së dhe zgjedhjet e politikave të Putinit kanë përshpejtuar forcat që çdo lider i ardhshëm mund të luftojë për t’i rikthyer. Moska dikur ishte një nga furnizuesit kryesorë të energjisë së unionit; nuk është më dhe nuk ka gjasa të rimarrë pozicionin e saj. Pjesa ruse në importet evropiane të gazit ka rënë nga 50 për qind në vitin 2021 në 12.9 për qind aktualisht.

Sanksionet evropiane e kanë detyruar Rusinë të gravitojë drejt Kinës dhe në një farë mase drejt Jugut Global. Kjo do të jetë një nga trashëgimitë e qëndrueshme të luftës.

Rusët anti-Putin shpresojnë se vendi i tyre përfundimisht mund të gjejë rrugën e kthimit në Perëndim. Udhëheqësit evropianë kanë të drejtë të mendojnë gjatë dhe fort për atë që do të vijë pas ndalimit të luftimeve – herët a vonë. Megjithatë, siç tregon historia, luftërat janë ngjarje transformuese. Për mirë a për keq, ora nuk do të kthehet më 23 shkurt 2022.

Autori i shkrimit, Dimitar Bechev është studiues në Carnegie Europe si dhe ligjërues në Shkollën e Oksfordit për Studime Globale dhe Zona, Universiteti i Oksfordit.

(Publikuar në Aljazeera, përkthyer nga Klankosova.tv)