A duhet të ketë Japonia një marrëveshje për ndarjen bërthamore?

Si i vetmi vend që ka përjetuar pasojat djallëzore të një sulmi bërthamor, Japonia ka një përgjegjësi unike për të luftuar për eliminimin e armëve bërthamore. Por kjo nuk do të thotë se ajo nuk duhet të jetë në gjendje të mbrohet – një përpjekje që, siç tregon gjendja e rëndë e Ukrainës, kërkon vetëm një parandalues bërthamor.

Lufta e Dytë Botërore transformoi botën, por askund më shumë se në Japoni. I vetmi vend në botë që ka pësuar shkatërrimin e bombave bërthamore, Japonia hodhi poshtë militarizmin që kishte përcaktuar politikën e saj për dekada. Në vitin 1947, ajo miratoi një kushtetutë pacifiste, të hartuar kryesisht nga amerikanët, e cila hoqi dorë zyrtarisht nga lufta si e drejta e një kombi sovran dhe kërcënimi ose përdorimi i forcës si mjet për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve. Eshtë e panevojshme të thuhet se Japonia nuk do të kërkonte të bëhej një fuqi bërthamore.

Por ndërsa bota ndryshoi thellësisht në dekadat në vijim, politika e sigurisë e Japonisë në masë të madhe nuk ndodhi. Siguria e Japonisë mbeti përgjegjësi e Shteteve të Bashkuara, të cilat ishin zotuar të mbronin vendin në rast sulmi të armatosur. Prandaj, SHBA mbajti një prani të konsiderueshme trupash dhe disa baza në Japoni, dhe zgjeroi ombrellën e saj bërthamore në vend.

Edhe ky ishte shumë militarizëm për shumë japonezë, të cilët mbetën jashtëzakonisht të përkushtuar ndaj pacifizmit dhe, në shumë raste, kundërshtuan praninë e bazave amerikane në tokën japoneze. Kur kryeministri Nobusuke Kishi kërkoi në vitin 1960 të rriste rolin e Japonisë në mbrojtjen e saj, shpërthyen protestat e studentëve. Edhe unë – përgjithësisht jo aktivist gjatë kohës sime në universitet – mora pjesë në demonstrata. Për më tepër, në vitet e mëvonshme, shkrova komentet e herëpashershme duke aplikuar të menduarit teorik të lojës për të argumentuar pacifizmin gjatë Luftës së Ftohtë – duke më bërë një nga shumë zërat në media që reklamojnë një qasje të tillë.

Në vitet e fundit, megjithatë, rreziqet për sigurinë e Japonisë janë rritur ndjeshëm. Kryeministri i ndjerë japonez Abe Shinzō, për të cilin kam shërbyer si këshilltar ekonomik, filloi të jepte alarmin një dekadë më parë, duke argumentuar se kërcënimet në rritje – jo më pak nga Kina – kërkonin një qëndrim të përditësuar të sigurisë. Për këtë qëllim, qeveria e Abe prezantoi një Strategji të Sigurisë Kombëtare, rishikoi Udhëzimet e Programit të Mbrojtjes Kombëtare dhe Planin Afatmesëm të Mbrojtjes dhe në vitin 2014, riinterpretoi kushtetutën e Japonisë për të lejuar trupat japoneze të vijnë në ndihmë të një aleati nën sulm.

Mbështetja e Abe për një rol më aktiv për Japoninë në menaxhimin e sigurisë së saj fitoi një shtysë të re pasi Presidenti i SHBA-së Donald Trump u zgjodh në vitin 2016. Siç më rrëfeu dikur Abe në një bisedë private, ai nuk ishte plotësisht i bindur se Japonia mund të varej nga Bardha e Trump Shtëpia për ta mbrojtur atë. Por Abe u përball me rezistencën e rëndësishme popullore, e rrënjosur në antipatinë e qëndrueshme ndaj militarizmit, dhe ai kurrë nuk e arriti qëllimin e tij për të rishikuar kushtetutën e Japonisë.

Tani, megjithatë, rezistenca ndaj forcimit të fuqisë së fortë të Japonisë duket se po dobësohet. Pushtimi i Ukrainës nga presidenti rus Vladimir Putin – një përpjekje për të ringjallur perandorinë e fantazive të tij – ka ngritur frikën se kinezët

Pasardhësi i Abe, kryeministri Fumio Kishida, tani ka marrë veshjen e forcimit të sigurisë japoneze. Në muajt e fundit, pëllumbi prej një kohe të gjatë ka njoftuar një plan që pothuajse do të dyfishonte shpenzimet ushtarake të Japonisë dhe, sipas Strategjisë së re të Sigurisë Kombëtare, do të përdorte një pjesë të rritjes për të përvetësuar aftësi kundërsulmesh.

Por asnjë diskutim i mbrojtjes në ditët e sotme nuk mund të injorojë armët bërthamore. Në fund të fundit, është arsenali bërthamor i Rusisë që i pengoi SHBA-në dhe NATO-n nga ngritja e një mbrojtjeje të drejtpërdrejtë të Ukrainës. I vetëdijshëm për atutin e tij, Putin ka lëshuar vazhdimisht kërcënime të fshehta për vendosjen e armëve bërthamore në Ukrainë. Për më tepër, ai tani ka pezulluar pjesëmarrjen e Rusisë në Neë START, traktati i fundit bërthamor i mbetur me SHBA.

Përtej ruajtjes së partneritetit të saj “pa kufij” me Rusinë – gjë që e bën arsenalin bërthamor të Rusisë një kërcënim indirekt për ata që Kina mund të kërkojë të nënshtrojë – Kina vazhdon të zgjerojë arsenalin e saj bërthamor: Pentagoni i SHBA-së raporton se vendi do të ketë 1500 armë bërthamore brenda dekadën e ardhshme. Dhe një arsenal bërthamor sigurisht që ka qenë prej kohësh një synim i regjimit të Kim.

Vitin e kaluar, Abe argumentoi se ishte koha që Japonia të zhvillonte një diskutim të sinqertë mbi “si ruhet siguria në mbarë botën” dhe të konsideronte një marrëveshje për ndarjen bërthamore, me Japoninë që potencialisht t’i bashkohet vendeve të NATO-s në pritjen e armëve bërthamore amerikane. Thirrja ishte e diskutueshme, për të thënë të paktën, dhe u refuzua shpejt nga Kishida.

Kundërshtarët e propozimit argumentojnë se mbajtja e armëve bërthamore do të përbënte një tradhti të kushtetutës pacifiste të Japonisë dhe tre parimeve jo-bërthamore – që ajo nuk do të prodhojë apo zotërojë armë bërthamore, as nuk do t’i lejojë ato në territorin e saj – të cilave ajo i ka respektuar prej kohësh. Në fakt, ata këmbëngulin se Japonia duhet të jetë në ballë të kërkimit për të shfuqizuar armët bërthamore globalisht.

Por kjo është një dilemë e rreme. Vetë Abe besonte se Japonia duhet të punojë për të çuar përpara qëllimin e eliminimit të armëve bërthamore, jo më pak sepse përvojat djallëzore të Hiroshimës dhe Nagasakit i japin besueshmëri vendit në këtë fushë. Por kjo përpjekje nuk e përjashton vetëmbrojtjen. Nëse jeni rrahur nga një shkop, a do të thotë kjo se nuk mund të mbani kurrë një shkop tuajin për të penguar një rrahje tjetër? Dhe me qasjen e propozuar nga Abe, shkopi thjesht do të huazohej. Me fjalë të tjera, Japonia mund të përdorë parandalimin bërthamor pa u bërë një fuqi bërthamore.

Derisa Japonia mund të zbutet ndaj idesë për të marrë një rol më aktiv në sigurinë e saj, nuk do të jetë e lehtë të bindësh japonezët të pranojnë idenë e mbajtjes së armëve bërthamore. Sa i përket SHBA-së, disa politikanë mund të jenë më pak të gatshëm të ndajnë armë të tilla me një aleat aziatik sesa me evropianët. Por siç tha Abe, diskutimi i një marrëveshjeje për ndarjen bërthamore nuk duhet të jetë tabu. Në fakt, ideja mund të jetë trashëgimia e fundit kritike e Abe për vendin e tij të dashur.

(Publikuar në Project Syndicate, përkthyer nga Klankosova.tv)