15 vjet Kosovë e pavarur: Armiqësia njëqindvjeçare vazhdon

Sot është pesëmbëdhjetë vjetori i pavarësisë së Kosovës. Kjo zonë ishte krahina jugore e Serbisë, e cila banohej pothuajse ekskluzivisht nga shqiptarët.

Konfrontimi politik mes tyre dhe Beogradit filloi më shumë se një shekull më parë, pasi Perandoria Osmane u tërhoq dhe ku u luftua dhunshëm në çdo konflikt të madh në rajon – Luftërat Ballkanike, Luftën e Parë Botërore dhe Luftën e Dytë Botërore dhe Luftërat Jugosllave.

Në vitin 1999, bombardimet ajrore të NATO-s vendosën betejën midis guerrilasve në Kosovë dhe regjimit kriminal të Slobodan Millosheviqit. Kosova, e ndarë nga Serbia, u vu nën administrimin e OKB-së dhe nën mbrojtjen e NATO-s.

Anëtarësimi në BE i pamundur: Pesë vende të BE-së e parandalojnë këtë

Në të vërtetë, pavarësia nuk ishte qëllimi i deklaruar i Perëndimit. Perëndimi i mbështeti ata vetëm pas tre ditësh trazirash antiserbe në vitin 2004, të cilat ishin drejtuar edhe kundër OKB-së. Pavarësia dukej e pashmangshme në këtë pikë. Megjithatë, ajo u arrit në mënyrë të njëanshme në vitin 2008, dhe deri më sot ajo njihet vetëm nga një shumicë e ngushtë e shteteve të botës.

Kjo i dha fund konfrontimit mes popullatës shqipfolëse të Kosovës dhe Beogradit, por jo edhe krizës së Kosovës. Kina, Rusia dhe pesë vende anëtare të BE-së ende refuzojnë të njohin shtetin e ri, i cili përjashtohet nga anëtarësimi në OKB dhe BE.

Elita politike plaçkiti vendin për dy dekada, sundoi keq dhe vodhi shuma të patolerueshme ndihmash në para – nën sytë e diplomacisë perëndimore, e cila bujarisht shikonte nga ana tjetër.

Dhe autoritetet e Kosovës nuk kanë arritur të ushtrojnë kontroll efektiv mbi të gjithë territorin që pretendojnë. Pjesa veriore, në kufi me Serbinë dhe e banuar pothuajse ekskluzivisht nga serbët, jeton në një gjendje harrese thuajse të paligjshme nën hegjemoninë informale të Beogradit: një situatë që, në mënyrë paradoksale, pasqyron pothuajse në mënyrë të përsosur çështjen e vjetër të Kosovës dhe nxit mbështetjen për nacionalistët dhe demagogët si në Serbi ashtu edhe në shtetin e ri.

Megjithatë, as diplomacia perëndimore, as politikanët dhe opinioni publik në Kosovë duket se nuk e shohin këtë paralele. As Prishtina nuk duket se e sheh se arsyet morale dhe pragmatike duhet të sugjerojnë heqjen dorë nga ky territor ose dhënien e statusit të veçantë veriut serbfolës.

Kosova dëshiron shumë, por nuk ka çfarë t’i ofrojë Serbisë

Veçanërisht që nga viti 2011, Brukseli ka punuar me zell për të arritur një kompromis që ruan integritetin territorial të Kosovës dhe e çon Serbinë të pranojë, nëse jo zyrtarisht, shkeljen e integritetit të saj territorial nga viti 1999 deri në vitin 2008. Sigurisht, qëllimi nuk është vetëm për të stabilizuar rajonin.

Të pavarur dhe të varfër

• Ndërmjet viteve 1998 dhe 1999, ushtria e Jugosllavisë dhe milicitë serbe e kosovare luftuan për statusin e Kosovës. Sundimtari serb i Sllobodan Millosheviqit e kishte marrë autonominë e zonës në vitin 1989.

• Ndërhyrja e NATO-s i dha fund luftës që mori jetën e më shumë se 13,000 njerëzve.

• Kosova, formalisht e pavarur që nga viti 2008, është një nga shtetet e varfra të Evropës. Rreth gjysma e moshave 15 deri në 24 vjeç janë të papunë.

Brukseli gjithashtu dëshiron të kapërcejë ndarjen shkatërruese që është hapur brenda BE-së: pesë shtete anëtare ose e kanë refuzuar shkëputjen e Kosovës nga Serbia ose nuk e kanë njohur atë (Spanja është kundërshtari më i vendosur i aspiratave të pavarësisë së Katalonjës).

Megjithatë, marrëveshjet e paqarta të arritura deri më tani ndërmjet Kosovës dhe Serbisë kanë dhënë pak rezultate të vlefshme, dhe veriu i Kosovës është tronditur vazhdimisht nga tensionet.

Arsyeja kryesore për këtë është se një kompromis është strukturalisht i vështirë për t’u arritur. Kosova po i bën Serbisë një ose dy kërkesa kryesore: njohjen zyrtare ose de facto, e cila do t’i hapte rrugën anëtarësimit në OKB dhe BE, dhe kontrollin mbi veriun. Por nuk ka asgjë me vlerë për t’i ofruar Serbisë në këmbim.

Një rreze shprese: Elita grabitëse është larguar nga pushteti

Edhe nëse lufta në Ukrainë dhe frika shoqëruese e ndërhyrjes ruse në Ballkan e bëjnë atë të duket urgjente, këto fakte nuk mund të ndryshohen. Këtë do ta bënte vetëm perspektiva e besueshme e anëtarësimit në BE për Kosovën dhe Serbinë. Por nuk ka një perspektivë të tillë. Në mënyrë të ngjashme, përpjekja e fundit nga BE dhe SHBA për të detyruar një marrëveshje nuk ka gjasa të prodhojë rezultate reale dhe të qëndrueshme.

E vetmja pikë e ndritur në historinë e fundit të Kosovës është se votuesit e rrëzuan elitën politike në vitin 2021. Ajo kishte plaçkitur vendin për dy dekada, kishte sunduar keq dhe kishte vjedhur shuma të patolerueshme të ndihmave në para – nën sytë e diplomacisë perëndimore, e cila bujarisht shikonte nga ana tjetër. Rrjedha e parave të donatorëve ka qenë vërtet e paprecedentë, dhe megjithatë Kosova mbetet ekonomia më e varfër në rajon.

Kundërshtarët e kësaj elite janë luftuar prej kohësh nga të njëjtët diplomatë. Programi i udhëheqjes së re tani parashikon qeverisje të pastër dhe rritje të qëndrueshme. Fatkeqësisht, ndonëse e kuptueshme, patriotizmi i tyre herë pas here kthehet në nacionalizëm dhe çështja e veriut është një shpërqendrim serioz nga ky program. Diplomacia perëndimore mund t’i ndihmojë ata të përqendrohen në të – dhe do të ishte mirë ta kujtojnë këtë mësim kur bëhet fjalë për rindërtimin e Ukrainës një ditë, pas përfundimit të luftës mizore.

Ndërmjet viteve 2008 dhe 2011, Andrea Lorenzo Capussela drejtoi departamentin ekonomik të Zyrës Civile Ndërkombëtare, misioni ndërkombëtar që monitoroi Kosovën pas pavarësisë. Më vonë ai këshilloi Ministrinë e Ekonomisë të Republikës së Moldavisë në emër të BE-së. Është autor i librit “Shtendërtimi në Kosovë. Demokracia, Korrupsioni dhe BE-ja në Ballkan”.

Shkrimi origjinal është botuar në “Tages Spiegel”, dhe është përkthyer nga Klankosova.tv

*Klikoni KËTU për t’u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.