Një luftë bërthamore mund të zhdukë të gjithë njerëzimin dhe duket se askujt nuk po i intereson

“Barbie” ose “Oppenheimer” ishte zgjedhja kinematografike e fundjavës, kështu që duke mos pasur ndonjë ngjyrë rozë për t’u veshur, ose së paku jo në publik, ne zgjodhëm filmin biografik të Christopher Nolan për babanë e A-Bomb.

Ishte një përvojë kthjelluese, një udhëtim tre-orësh nëpër çuditshmërinë mbresëlënëse të fizikës kuantike dhe shpirtit të torturuar të Oppenheimer-it, me një kolonë zanore kakofonike karakteristike e regjisorit (Batman, Dunkirk, Inception e kështu me radhë) që ishte njëra anë negative. Ngjarjet ishin mjaft dramatike pa i veshur me muzikë të lartë që ndonjëherë e bënte dialogun të vështirë për t’u dëgjuar.

Megjithatë, ky është një film i fuqishëm, veçanërisht për ata të brezit tim. Ne u rritëm gjatë Luftës së Ftohtë nën hijen e bombës, megjithëse, të jem i sinqertë, emri i Oppenheimer nuk u shfaq kurrë në masë të madhe në fëmijërinë time.

Individi që ne e lidhim më shumë me bombën ishte Harry Truman, sepse ai e hodhi atë në Japoni. Në të vërtetë, ekziston një skenë në të cilën presidenti amerikan mërzitet me Oppenheimerin sepse shkencëtari ndjen se ka gjak në duart e tij për zhvillimin e armës. Presidenti i thotë se përdorimi i saj ishte një vendim politik dhe Oppenheimeri duhet të ndalojë së luajturi martirin. Nuk ka të bëjë me ju, thotë Truman. Por kishte të bënte me të, dhe me të gjithë ata shkencëtarë të tjerë të ngarkuar për ta kthyer mrekullinë e ndarjes bërthamore në një armë të shkatërrimit në masë.

Faji i Oppenheimerit për lëshimin e këtij tmerri është tema qendrore e filmit. Fjalët e tij të famshme kur i kuptoi pasojat, të marra nga shkrimi hindu, Bhagavad Gita, shfaqen dukshëm: “Tani unë jam bërë Vdekja, shkatërruesi i botëve”.

Shqetësimi i tij më i madh pas luftës ishte zhvillimi nga miku i tij i dikurshëm dhe kolegu i projektit Manhattan Edward Teller i bombës me hidrogjen, një pajisje shumë më e fuqishme se paraardhësi i saj, dhe krijimi i mëvonshëm i një rezerve armësh të afta për të zhdukur njerëzimin. Siç vërejti Churchill, ndërsa një Bombë A ishte e menaxhueshme si një instrument lufte, një Bombë H “na çon në dimensione që kurrë nuk janë përballur me mendimin praktik njerëzor”.

Nga viti 1950 e tutje, degëzimet u bënë një pikë kyçe e ndarjes në politikë, si dhe në çështjen qendrore diplomatike gjatë gjithë Luftës së Ftohtë. Në këtë vend (Britani e Madhe, shën.red.), e para u vetë-manifestua në rritjen e lëvizjeve si CND, e cila pati një ndikim të madh në zhvillimin e politikës së Partisë së Punës.

Ajo u shoqërua me njoftime farsë për mbrojtjen civile, të cilat askush nuk i mori seriozisht pasi do të kishim vetëm katër minuta paralajmërim për një sulm. Fshehja nën tryezën e kuzhinës dukej e pakuptimtë. Kur një polic i Coventry-t në vitin 1984 lëshoi aksidentalisht një sirenë që ra për 30 sekonda, të gjithë qëndruan në shtrat.

Në vitet 1980, laburistët ishin të përkushtuar ndaj çarmatimit të njëanshëm bërthamor, një politikë e mbështetur ende nga lideri i mëparshëm i partisë Jeremy Corbyn. Me sa duket, perspektiva për ta lënë Mbretërinë e Bashkuar të pambrojtur ishte më shumë përgjegjëse për humbjet e rënda të partisë në vitet 1980 se çdo gjë tjetër. Në vitin 1987, kjo frymëzoi një nga posterët më të mëdhenj të fushatës zgjedhore konservatore: një ushtar britanik me duart e tij të ngritura lart në dorëzim, së bashku me sloganin: “Politika e Punës për Armët”.

Ndërkombëtarisht, diplomacia e Luftës së Ftohtë u përcaktua nga kuptimi se të dyja palët kishin armë të mjaftueshme për të zhdukur njëra-tjetrën, kështu që nevojiteshin bisedime për të kufizuar prodhimin e tyre dhe për të siguruar që ato të mos përdoreshin kurrë.

Ta shikosh Oppenheimerin ishte sikur të goditeshe nga fakti se kërcënimi mbetet po aq real si kurrë më parë dhe megjithatë askush nuk duket se e merr më seriozisht, jo në mënyrën si dikur.

Nuk ka marshime për në Aldermaston, nuk ka gra të lidhura me zinxhirë në kangjellat në Greenham Common dhe nuk ka bisedime ekzistuese midis vendeve që posedojnë këto armë se si t’i kufizojnë ato. Dikur të gjithë i dinim akronimet, si Start dhe Salt, që synonin kontrollin e zhvillimit të armëve strategjike; tani rrallë dëgjojmë për to. Takimet kryesore, përfshirë samitin midis Ronald Reganit dhe Mikhail Gorbachevit në Rejkjavik, duket se i përkasin një epoke tjetër.

Megjithatë, ka një luftë në Evropë në të cilën agresori është i armatosur deri në dhëmbë me armë bërthamore, ndërsa Ukraina po furnizohet nga vendet e NATO-s që mbështeten në ombrellën bërthamore të ShBA-së për sigurinë e tyre. Pse ka kaq pak shqetësim për perspektivën e Harmagedonit kur me Putinin në Kremlin duket më e mundshme tani sesa në ditët sovjetike?

Ndoshta thjesht nuk duam të mendojmë për këtë; por keqkuptimet mund ta afrojnë në mënyrë të rrezikshme luftën bërthamore me realitetin. Në vitin 1983, një lojë luftarake e NATO-s në kohë reale e koduar me emrin Able Archer, i trembi aq shumë sovjetikët paranojakë saqë ata përgatitën armët e tyre bërthamore për një sulm në Amerikë.

Dhe sërish, kanë kaluar gati 80 vjet që nga rasti i vetëm që këto armë u përdorën në luftime. Ndoshta koncepti i Shkatërrimit të Siguruar Reciprokisht është një dekurajues aq i fuqishëm për përdorimin e tyre saqë nuk ia vlen më të shqetësohet. Në vend të kësaj, le të shqetësohemi për ndryshimin e klimës ose AI si paralajmërues të mundshëm të Apokalipsit.

Por me gjithë atë që fëmijëve tanë u thuhet se bota është gati të digjet në flakë, nuk është kështu. Ne gjithmonë mund t’i përshtatemi ngrohjes globale, ashtu siç mund të shfrytëzojmë inteligjencën artificiale për përfitimin tonë të madh. Por një luftë bërthamore do të nënkuptonte vërtet fundin e jetës siç e njohim ne, prandaj Oppenheimer i kaloi vitet e tij të mbetura pas luftës duke debatuar për kontrolle.

Natyrisht, mund të ndihmojë nëse do të ndalonim të fiksoheshim për fundin e botës, megjithëse ankthi ekzistencial ka qenë pjesë e gjendjes njerëzore që kur jetonim në shpella. Por ndërsa lufta në Ukrainë dhe tërbimet e çmendura të Putinit e bëjnë çdo dialog problematik, fakti mbetet se parandalimi bërthamor kërkon mbajtjen e linjave të hapura të komunikimit edhe me armiqtë e mundshëm dhe futjen e kodeve të sjelljes në traktate formale.

Megjithatë, në mënyrë alarmante duket se po shkojmë prapa. Vendimi i pamatur i Rusisë në shkurt për të pezulluar aderimin e saj në traktatin Nisja e Re të 2010-ës ka vënë në rrezik përparimin e dekadave në këtë fushë. Ndërkohë, Kina po ndërton rezerva masive dhe Irani është afër zhvillimit të një bombe.

Kontrolli i armëve ishte dikur një objektiv kryesor i politikës së jashtme dhe duhet të jetë përsëri, pavarësisht se çfarë tjetër po ndodh në botë. Shtyllat janë shumë të larta për ta lënë procesin të lëkundet, siç e kuptonte mirë Oppenheimer.

Shkrimi origjinal është publikuar në “The Telegraph”, dhe është përkthyer nga Klankosova.tv

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.