Duke e ditur se kur të japësh dorëheqje është një gjë e rëndësishme e të qenit lider i mirë

Më 19 janar, kryeministrja e Zelandës së Re, Jacinda Ardern, njoftoi se nuk do të kërkonte rizgjedhje dhe do të jepte dorëheqjen jo më vonë se 7 shkurti.

Ardern pranoi se ajo “nuk kishte më mjaftueshëm në tank” për të bërë drejtësi për “punën më të privilegjuar që dikush mund të kishte ndonjëherë”.

Për këtë qëllim, ajo renditi arritjet e saj dhe premtoi se “do të përpiqet dhe të gjejë mënyra për të vazhduar punën për Zelandën e Re”.

Ndërsa disa argumentuan se ajo dha dorëheqjen vetëm sepse e dinte se nuk do të ishte në gjendje të fitonte zgjedhje të tjera, shumë e duartrokitën atë për njohjen e kufijve të saj dhe e përshkruan aftësinë e saj për të vendosur interesat e vendit të saj mbi interesat e saj si frymëzuese.

Teksa pashë fjalimin e dorëheqjes së Ardernit në TV, edhe unë u frymëzova nga lidershipi madhështor dhe vetëmohimi i shfaqur.

Për fat të keq, Ardern është një anomali – udhëheqësit vështirë se japin dorëheqjen vullnetarisht nga detyra, e lëre më të pranojnë se mund të mos kenë më “sa duhet në tank” për të bërë drejtësi për punët e tyre pa dyshim kërkuese.

Edhe më të paaftët dhe më të shpenzuarit politik në mesin e tyre, rrallëherë pranojnë se ka ardhur koha që ata të heqin dorë. Ata kapen pas pushtetit edhe pasi bëhet e qartë se nuk kanë asgjë për t’i ofruar popullit dhe se nuk mund të fitojnë zgjedhje të tjera të lira dhe të ndershme.

Një mungesë e tillë e vetëdijes, shpesh e nxitur nga egoizmi, iluzionet e madhështisë dhe etja e pashuar për pushtet, është ngulitur fort në strukturën e politikës, kudo.

Në të vërtetë, politikanët që përpiqen të kapin pushtetin me çdo kusht nuk janë produkte të një gjeografie specifike. Vetëm mbani mend se si Boris Johnson i Britanisë refuzoi të linte detyrën përballë skandaleve të panumërta poshtëruese dhe rënies së besimit të publikut, ose sesi Donald Trump u përpoq dëshpërimisht të mbante pushtetin pasi humbi Shtëpinë e Bardhë nga Joe Biden.

Megjithatë, veprimi i Ardernit të hiqej në mënyrë elegante dhe të ndershme nga politika më bëri të mendoj kryesisht për Afrikën – kontinentin tim të origjinës, i cili prodhoi disa nga liderët më “të ngjitur” në botë, në mungesë të një fjale më të mirë, në epokën moderne.

Merreni shembull Yoëeri Musevenin, presidentin 78-vjeçar të Ugandës.

Pas gjashtë mandateve presidenciale, ose 37 vjetësh në pushtet, ai mbetet indiferent ndaj sugjerimeve se mund të jetë më mirë t’ia kalojë punën dikujt më të aftë.

Nën mbikëqyrjen e Musevenit, më shumë se gjysma e 45 milionë njerëzve të Ugandës u zhytën në varfëri. Sot, rreth 60 përqind e ugandasve fitojnë vetëm 200,000 shilinga ugande (54,74 dollarë) në muaj dhe 42.1 përqind përjetojnë në varfëri shumëdimensionale.

Në dhjetor 2022, Museveni u përpoq të mbronte mandatin e tij të gjatë si president në një intervistë me Al Jazeera, duke pretenduar se ai është në qeveri “i mbështetur nga njerëzit çdo pesë vjet”.

Natyrisht, Uganda nuk ka mbajtur një zgjedhje paqësore dhe të besueshme për më shumë se dy dekada, kështu që mandati i tij i deklaruar demokratik është mjaft i diskutueshëm. Zgjedhjet presidenciale të Ugandës të mbajtura më 2001, 2006, 2012, 2016 dhe 2021 u dëmtuan të gjitha nga shtypja dhe dhuna e orkestruar nga qeveria, si dhe nga parregullsi të rënda zgjedhore.

Museveni po vazhdon të “udhëheqë” Ugandën jo sepse është njeriu më i mirë për këtë punë ose sepse ka ende diçka për t’i ofruar kombit. Ai është ende duke e mbajtur presidencën sepse nuk është në gjendje të pranojë kufizimet e tij.

Dhe fatkeqësisht ai nuk është i vetmi mes bashkëmoshatarëve të tij afrikanë në kapjen e pushtetit me një kosto të rëndë për popullin e tij.

Merreni shembull Paul Biyan, presidentin 89-vjeçar të Kamerunit, i cili ka qenë në pushtet që nga viti 1982.

Më 20 janar, një video e liderit të moshuar që dukej jashtëzakonisht i çorientuar disa momente para se të ishte caktuar të mbante një fjalim në Samitin e Liderëve Shtetet e Bashkuara-Afrikë në Uashington, u bë virale në mediat sociale.

Në video, duke u përpjekur qartë të kujtojë pse është në skenë, Biya thotë: “Uau. Pra unë jam bërë një personazh i famshëm”, dhe pyet: “Kush janë gjithë këta njerëz të pranishëm?”. Kur një ndihmës i thotë se njerëzit janë duke pritur që ai të mbajë një fjalim, ai përgjigjet: “A ka personalitete të rëndësishme mes tyre?”. Atij i duhet mjaft kohë për të mbledhur mendjen teksa publiku pret në heshtje të habitur.

Ky incident tronditës dhe i turpshëm konfirmoi edhe një herë se Biya, i cili ka qenë president i Kamerunit për 41 vjet, nuk është më i përshtatshëm për postin.

Për shtatë mandate presidenciale, Biya sundoi Kamerunin me një dorë të hekurt dhe në thelb kriminalizoi çdo kundërshtim ndaj sundimit të tij. Sot, ai duket qartë se nuk është në një gjendje për të sunduar asgjë, por ende refuzon të lërë detyrën. Vendi i tij është i gjymtuar nga varfëria ekstreme, korrupsioni i përhapur dhe konfliktet e dhunshme, megjithatë ai duket se nuk ka ndërmend të pranojë se nuk ka më “mjaftueshëm në tank” për të përmbushur përgjegjësitë e tij më themelore si president.

Ndërsa përgatitet të festojë ditëlindjen e tij të 90-të në shkurt, është e drejtë të pyesim: çfarë mund të bëjë më shumë Biya për vendin e tij?

E njëjta gjë mund të pyetet për Teodoro Obiang Nguema të Guinesë Ekuatoriale, Denis Sassou të Republikës së Kongos ose Isaias Afwerki të Eritresë: Çfarë i ka mbetur në tank?

Fatmirësisht, Afrika ka parë gjithashtu liderë që e dinin shumë mirë se kur ta konsiderojnë dorëheqjen.

Merreni shembull Ketumile Masire, presidenti i dytë i Botsvanës.

Ashtu si Biya dhe Museveni, Masire erdhi në pushtet në vitet 1980, kur pjesa më e madhe e Afrikës sundohej nga të ashtuquajturit “burra të fortë”, të cilët e shihnin veten si mbi politikën elektorale. Ndryshe nga shumë bashkëmoshatarët e tij, megjithatë, gjatë 18 viteve të tij në pushtet, Masire u dëshmua të ishte një udhëheqës masivisht efektiv. Nën drejtimin e tij, Botsvana krijoi një nga demokracitë më të qëndrueshme në botë dhe ekonomitë me performancën më të mirë.

Megjithë sukseset e tij të shumta, megjithatë, Masire nuk u përpoq kurrë të mbante pushtetin pafundësisht. Në vitin 1988, në fund të mandatit të tij të tretë të plotë si president, ai u tërhoq nga politika dhe ia dorëzoi frenat e vendit Festus Mogae. Sot, Botsvana konsiderohet ende një fener i zhvillimit ekonomik dhe demokratik, kryesisht falë lidershipit të shquar të Masire në një kohë vendimtare në historinë e vendit.

Botsvana, natyrisht, nuk është i vetmi vend afrikan që përfitoi nga liderët që dinin se kur të tërhiqeshin. Gana, Mauritius, Cape Verde dhe Namibia, ndër të tjera, kanë përjetuar gjithashtu ndryshime të rregullta dhe të pandërprera lidershipi që kanë ndihmuar në sigurimin e demokracive të qëndrueshme.

Megjithatë, asnjë nga këta shembuj nuk duket se është regjistruar me fuqitë e mbetura të Afrikës, të cilët, edhe në muzgun e jetës së tyre, nuk tregojnë prirje për të hequr dorë vullnetarisht nga pushteti.

Ndërsa komuniteti ndërkombëtar feston arritjet e shumta të Ardernit dhe e përgëzon për njohjen e kufijve të saj, Biya, Moseveni dhe të tjerë si ata duhet t’i kushtojnë vëmendje.

Të dish se kur ta konsiderojmë një ditë të fundit, është një pjesë e rëndësishme e të qenit një udhëheqës i mirë. Ardern e di qartë dhe në mënyrë të admirueshme këtë. Është koha e fundit që disa nga homologët e saj afrikanë ta mësojnë atë gjithashtu.

Mhaka ka një diplomë BA Honors nga Universiteti i Cape Town dhe punon në industrinë e komunikimit.

Shkrimi origjinal është publikuar në Aljazeera, ndërsa është përkthyer nga Klankosova.tv.

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.