Si do të duket Rusia pa Putinin? Ndoshta kështu!

Gjendja aktuale e Rusisë – e militarizuar, e izoluar, e korruptuar, e dominuar nga shërbimet e sigurisë, teksa qindra mijëra ikin jashtë vendit për t’i shpëtuar shërbimit ushtarak në një luftë të tmerrshme – është e zymtë.

Me shpresën për një fund të këtij realiteti të pamëshirshëm, disa presin me padurim që Vladimir Putin të largohet nga detyra. Për të ndryshuar vendin, megjithatë, nuk mjafton që zoti Putin të vdesë apo të largohet. Udhëheqësit e ardhshëm të Rusisë duhet të zhveshin dhe transformojnë strukturat mbi të cilat ai ka kryesuar për më shumë se dy dekada. Sfida, të paktën për tani, është tmerruese. Por, një grup politikanësh po hartojnë një plan për t’u ndeshur me atë.

Ky grup është i përbërë nga figura të njohura të opozitës, si dhe përfaqësues të rinj nga qeveritë lokale dhe rajonale, Kongresi i Parë i Deputetëve Popullorë të Rusisë u mblodh në Poloni në fillim të nëntorit. Vendndodhja, Pallati Jablonna jashtë Varshavës, ishte simbolik: ishte vendi i negociatave të hershme në bisedimet e tryezës së rrumbullakët që çuan në fundin e sundimit komunist në Poloni. Atje, mbi tre ditë debati intensiv, pjesëmarrësit parashtruan propozime për rindërtimin e vendit të tyre. Të mbledhur së bashku, ata përbëjnë një orvatje serioze për të imagjinuar një Rusi pa zotin Putin.

Prioriteti i parë dhe më urgjent, natyrisht, është pushtimi i Ukrainës. Të gjithë në kongres kundërshtojnë luftën, e cila ata supozojnë se do të humbasë ose do të çojë në katastrofë bërthamore. Për t’u marrë me pasojat dhe për të parandaluar një tragjedi të përsëritur, ata propozojnë një “akt mbi paqen” që do të çmobilizonte ushtrinë dhe do t’i jepte fund pushtimit të territorit ukrainas, duke përfshirë Krimenë; krijimin e një grupi të përbashkët për hetimin e krimeve të luftës; të paguajë dëmshpërblime për infrastrukturën e dëmtuar dhe familjet e të vdekurve; dhe të refuzojnë “luftërat pushtuese” të ardhshme. Përveç ofrimit të një frenimi ndaj ekspansionizmit të ardhshëm, ky premtim do të siguronte një llogaritje thelbësore në historinë e pushtimit imperialist të Rusisë.

Zyrtarët përgjegjës për shkatërrimin do të duhet gjithashtu të ç’rrënjosen – diçka që nuk ka ndodhur kurrë pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Kongresi do ti ndalonte të punonin në institucionet shtetërore dhe arsimore ata që u përkisnin organizatave “kriminale” – të tilla si Shërbimet Federale të Sigurisë ose kanalet televizive shtetërore – ose që mbështesnin publikisht luftën, si dhe kufizonin të drejtat e tyre të votës. Do të krijonte gjithashtu një komision “de-Putinizimi” për të shqyrtuar rehabilitimin e grupeve të caktuara, duke përfshirë ata që refuzojnë publikisht që nuk kanë kryer krime veçanërisht të rënda, dhe të hapë arkivat e shërbimeve të sigurisë.

Pastaj është vetë struktura e Rusisë. Federata Ruse është shumë e centralizuar, me mbi 80 republika dhe rajone që janë fuqimisht në varësi të presidentit, duke mundësuar grumbullimin e pushtetit të madh. Kongresi, duke u mbështetur në vizione të decentralizuara nga koha e rënies sovjetike, propozon shpërbërjen e Federatës Ruse dhe zëvendësimin e saj me një demokraci të re parlamentare. Sipas një projekt-dispozite të formuluar gjerësisht për “vetëvendosjen”, shtetit të ardhshëm rus duhet “të bashkohet në bazë të zgjedhjes së lirë nga popujt që e popullojnë atë”.

Kjo ndarje me të tashmen mund të korrigjojë premtimet e dështuara të së shkuarës. Nga Vladimir Lenini te Boris Jelcin, liderët modernë rusë kanë një histori ofrimi të decentralizimit për të fituar mbështetje dhe më pas të tradhtojnë pasi të konsolidojnë pushtetin. Megjithëse të gjitha subjektet federale janë ligjërisht të barabarta sipas Kushtetutës aktuale të Rusisë, pabarazitë thelbësore vazhdojnë – një fakt që është theksuar nga vendosja dhe vdekja joproporcionale e pakicave etnike nga republikat më të varfra si Dagestani dhe Buryatia në luftën në Ukrainë.

Rishqyrtimi i çështjes së sovranitetit më të madh mund t’i lejojë republikës separatiste të Çeçenisë, për shembull, të largohet nga Rusia pas nënshtrimit të saj brutal nga zotëri Putin, ndërkohë që do t’u mundësojë rajoneve dhe republikave pa lëvizje të forta separatiste të rinegociojnë dhënien e pasurive dhe balancën e pushtetit me qendër. Do të krijonte një vend më të drejtë duke minuar nacionalizmin rus.

Kongresi është më i pacaktuar në planet e tij ekonomike. Një akt premton të “rishikojë rezultatet e privatizimit” të kryera gjatë viteve 1990 (që çoi në ngritjen e oligarkëve të Rusisë), ndërsa një tjetër synon të anulojë reformën shumë të papëlqyeshme të pensioneve të zotërit Putin të vitit 2020. Megjithatë, mungon një detyrim financiar për një rrjet të fortë sigurie sociale ose ndonjë diskutim për tranzicionin e ekonomisë ruse nga varësia e saj nga eksportet e energjisë. Kjo është një shkelje e madhe. Që nga vitet 1990, kur privatizimi dhe zgjedhjet e lira u prezantuan njëherësh, pasuria dhe pushteti janë gërshetuar. Reforma politike dhe ekonomike nuk mund të shikohen si të veçuara nga njëra-tjetra.

Kjo nuk është e vetmja pengesë. Organizatori dhe sponsori kryesor i kongresit është Ilya Ponomarev, një sipërmarrës teknologjik i majtë. I vetmi anëtar i Parlamentit rus që votoi kundër aneksimit të Krimesë në vitin 2014. Ai u largua nga vendi, fitoi nënshtetësinë ukrainase dhe tani drejton një kanal lajmesh në gjuhën ruse në Kiev. Një figurë e diskutueshme në qarqet opozitare, në gusht ai miratoi vrasjen e Daria Dugina, vajzën e filozofit euroazianist Aleksandër Dugin, dhe pohoi se ishte vepër e një ushtrie të fshehtë partizane brenda Rusisë. Ky pretendim i pakonfirmuar zemëroi kolegët e opozitës. Z. Ponomarev më pas nuk u ftua nga një ngjarje e organizuar nga kritikët e vjetër të Kremlinit Garry Kasparov dhe Mikhail Khodorkovsky.

Me gjithë mosmarrëveshjet e tyre, opozita ruse ka një vizion paksa konvergjent për të ardhmen. Z. Khodorkovsky dhe Aleksei Navalny, disidenti më i njohur i vendit, i cili aktualisht po brengoset nga një koloni penale, kanë bërë gjithashtu thirrje për ta kthyer Rusinë në një demokraci parlamentare me më shumë pushtet të transferuar në nivelet lokale dhe rajonale. Por bashkëpunëtorët e z. Navalny nuk morën pjesë në kongres, as z. Kasparov apo z. Khodorkovsky. Legjitimiteti i saj – tashmë i sfiduar nga një numër organizatash ruse kundër luftës që thanë se nuk i përfaqëson ato – u vu në pikëpyetje nga disa pjesëmarrës, disa prej të cilëve u larguan në protestë për atë që ata e shihnin si mungesë barazie dhe transparence në mënyrën se si po drejtohej.

Një armiqësi e tillë nuk i ndihmon propozimet, të cilat mund të duken të largëta. Megjithatë, historia tregon se zhvillimet radikale shpesh nxjerrën jashtë ose nën tokë. Në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të, emigrantët politikë në komunitetet grindavece anembanë Evropës komplotuan rënien e perandorisë ruse. Midis tyre ishte Vladimir Lenini, i cili jetonte në Poloni në shpërthimin e Luftës së Parë Botërore.

Tani për tani, me shumicën e popullsisë së Rusisë të detyruar në palëvizshmëri, ndërsa të tjerët humbasin punën ose lirinë për të shprehur mospajtimin, mundësia e transformimit të vendit duket e largët. Ndryshimi, megjithatë, mund të vijë kur pritet më pak. Në fillim të vitit 1917, një Lenin pesimist u ankua se ndoshta nuk do të jetonte për të parë revolucionin; disa javë më vonë, cari u rrëzua.

Rusia nuk është më e dënuar të përsërisë të kaluarën se çdo vend tjetër. Koha për të riimagjinuar të ardhmen e saj është tani.

Joy Neumeyer është një gazetare dhe historiane e Rusisë dhe Evropës Lindore.

(Publikuar në New York Times, përkthyer nga Klankosova.tv)