Serbia-Kosova: Djalli ndodhet në zbatimin e marrëveshjes

Duke u pajtuar mbi përmbajtjen e marrëveshjes evropiane për normalizimin e marrëdhënieve të tyre, Serbia dhe Kosova duhet urgjentisht duhet të gjejnë në zbatimin e saj. Kjo do të kërkojë që Prishtina ta pranojë e Asociacionit/Komunitetit me shumicë serbe pa ndonjë vonesë të panevojshme, shkruan Ian Bancroft.

Serbia dhe Kosova kanë ndërmarrë hap të mëtejmë në normalizimin e marrëdhënieve të tyre duke arritut koncensus në propozimin e paraqitur nga BE. Si gjithmonë, megjithatë, djalli ndodhet në detaje. Pa një plan të qartë se si do të zbatohet marrëveshja, do të mbetet i lindur i vdekur.

Njëmbëdhjetë nenet e marrëveshjes për rrugën drejt normalizimit përmbajnë parime themelore mbi bazën e të cilave marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë mund të zhvillohen dhe përfundimisht të lulëzojnë.

Një angazhim për barazinë sovrane të shteteve dhe respektimi i integritetit territorial do t’i heshtin përgjithmonë bisedat destabilizuese për shkëmbime tokash ose rishikime të kufijve.

Një shkëmbim i misioneve të përhershme do të sigurojë kanale jetike diplomatike për të zgjidhur mosmarrëveshjet themelore dhe për të zvogëluar hapësirën për keqkuptime.

Serbia do t’i japë fund kundërshtimeve të saj për anëtarësimin e Kosovës në çdo organizatë ndërkombëtare – dhe me sa duket, në zgjerim, fushatën e saj të çnjohjes – duke hequr një burim tjetër fërkimi midis Beogradit dhe Prishtinës.

Angazhimi për të mos bllokuar përparimin e njëra-tjetrës në rrugët përkatëse të anëtarësimit në BE, mund të nxisë një proces dinamik ku Serbia dhe Kosova përpiqen secila të përmbushin kushtëzimin e anëtarësimit.

Ky kuadër reformash do të mbështetet nga një paketë bujare investimesh dhe mbështetjesh financiare, me fokus të rëndësishëm në lidhjen dhe tranzicionin e gjelbër; dy fusha ku bashkëpunimi rajonal është imperativ.

Dhe siç përsëriti Josep Borrell, përfaqësuesi i lartë i BE-së për punët e jashtme, marrëveshja “nuk është për Bashkimin Evropian: është për qytetarët e Kosovës dhe Serbisë”.

Njohja reciproke nga palët e pasaportave, diplomave, targave dhe vulave doganore të njëra-tjetrës do të lehtësojë lëvizjen e njerëzve dhe mallrave në dobi të të gjithëve.

Ekziston një angazhim për të thelluar bashkëpunimin në një sërë fushash – qofshin ato të shkencës dhe teknologjisë, mbrojtjes së mjedisit, zbatimit të ligjit dhe shëndetit, ndër të tjera – ku ka shumë përfitime të ndërsjella.

As marrëveshja nuk i shmanget çështjeve sfiduese që kanë dëmtuar marrëdhëniet dhe kanë nxitur tensione.

Ekziston një angazhim për të zyrtarizuar statusin e Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë dhe për të forcuar nivelet e mbrojtjes për objektet e trashëgimisë fetare dhe kulturore serbe; me sa duket duke përfshirë zbatimin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese të Kosovës që ia njeh Manastirit Visoki pronësinë e 24 hektarëve tokë ngjitur.

Ai gjithashtu lufton me atë që është dëshmuar të jetë një nga pikat kryesore të pengesave në marrëdhëniet ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, përkatësisht formimin e Asociacionit/Komunitetit të komunave me shumicë serbe (A/CSM).

Një komponent kyç i Marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013, Asociacioni i Komunave me shumicë serbe  do të sigurojë një mekanizëm jetik për integrimin e mëtejshëm të komunitetit serb të Kosovës, veçanërisht në sferën e shëndetësisë dhe arsimit.

Ai gjithashtu do të sigurojë një organ, përmes të cilit Republika e Serbisë mund të ofrojë mbështetje financiare në mënyrë transparente dhe të mbajë komunikim të drejtpërdrejtë me komunitetin serb të Kosovës.

Prishtina, megjithatë, ka qenë ashpër kundër krijimit të saj, duke e barazuar shpesh me entitetin secesionist të Republikës Srpska në Bosnje-Hercegovinë, dhe duke pasur frikë nga një bllokim i ngjashëm institucional.

Që kjo marrëveshje të ketë sukses, duhet të ketë një angazhim të sinqertë për të zbatuar secilën nga dispozitat e saj, duke përfshirë nenin që i përket Asociacionit të Komunave me shumicë serbe. Nëse mungon një element, atëherë marrëveshja është në thelb e pakuptimtë.

Prandaj, është i domosdoshëm një plan i qartë për zbatimin – diçka që ka munguar në lidhje me Marrëveshjen e Brukselit.

Për këtë arsye BE-ja refuzoi propozimin e kryeministrit të Kosovës Albin Kurti për të nënshkruar vetëm propozimin, pa aneksin zbatues.

Ekziston qartë një hendek midis palëve në lidhje me modalitetet dhe renditjen e zbatimit; një hendek që ka nevojë urgjente për të kapërcyer.

Nga njëra anë, Kosova do të duhet të pranojë pa mëdyshje të fillojë procesin e themelimit të Asociacionit të Komunave me shumicë serbe; një pikë e përsëritur fuqishëm nga konkluzionet e fundit të Këshillit Evropian. Asociacioni është një detyrim ligjor i detyrueshëm, pa të cilin nuk do të ketë marrëveshje.

Në të njëjtën kohë, Serbia duhet të zbatojë të gjitha detyrimet e saj të papaguara që dalin nga Dialogu Beograd-Prishtinë dhe të fillojë përgatitjet për përmbushjen e detyrimeve të reja për të cilat kanë rënë dakord.

Koha është thelbësore. Do të kërkohet më shumë diplomaci transporti. BE dhe SHBA do të vazhdojnë dy hapat e tyre, duke i bërë jehonë dhe përforcuar mesazhin e tyre të përbashkët.

Të dyja palët do të duhet të përmbahen nga retorika përçarëse dhe veprimet e njëanshme në terren, të cilat mund të prishin bisedimet.

Ky është një moment delikat që kërkon mesazhe të përmbajtura dhe të unifikuara. Qytetarët e tyre duhet të jenë plotësisht të vetëdijshëm se çfarë përfshin marrëveshja dhe pse është e domosdoshme që ajo të kuptohet në këtë moment.

Aksionet janë të larta. Dështimi për të rënë dakord për zbatimin do të përbëjë një refuzim të normalizimit të marrëdhënieve, dhe për rrjedhojë edhe të rrugës drejt BE-së. Ata nuk do të paraqiten me një marrëveshje tjetër. Të dyja palët kanë shumë për të humbur.

Kosova duhet të kapërcejë bllokimin e saj mendor në lidhje me Asociacionin dhe të shohë pamjen më të madhe të asaj që ofron paketa. Njohja e plotë në këtë moment nuk është thjesht realiste. Do të vijë vetëm si pjesë e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse të ardhshme.

Megjithatë, pa këtë hap të përkohshëm, Prishtina do ta humbasë plotësisht këtë perspektivë.

Edhe pse Serbia dhe Kosova kanë bërë një hap të rëndësishëm përpara gjatë, mbetet shumë punë për t’u bërë. Do të duhet të gjenden kompromise shtesë. Kostot e dështimit për Kosovën, Serbinë dhe rajonin më gjerë nuk ia vlen të mendohen.

(Publikuar në Euractiv, përkthyer nga Klankosova.tv)

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.