Pse mungon Bashkimi Afrikan në Sudan?

Në Sudan, “Zgjidhjet afrikane për problemet afrikane” po rezultojn137 të jenë një mantër e zbrazët.

Më 24 prill, vetëm nëntë ditë pas fillimit të konfliktit vdekjeprurës të Sudanit, Forcat e Armatosura Sudaneze (SAF) dhe forcat rivale paraushtarake të Mbështetjes së Shpejtë (RSF) thanë se ranë dakord për një armëpushim 72-orësh pas dy ditësh “intensive negociatat e udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara dhe Arabia Saudite.

Në një deklaratë që shpalli armëpushimin e mirëpritur mbarëkombëtar, Sekretari Amerikan i Shtetit Antony Blinken u kërkoi palëve ndërluftuese “të respektojnë menjëherë dhe plotësisht armëpushimin” dhe shtoi se “Shtetet e Bashkuara do të koordinohen me partnerët rajonalë dhe ndërkombëtarë” për të arritur një paqe të përhershme. marrëveshje.

Në përputhje me fjalën e tij, vetëm dy ditë më vonë Blinkeni pati një bisedë telefonike me kryetarin e Komisionit të Bashkimit Afrikan (AU) Moussa Faki për “fundimin e luftimeve në Sudan”. Në një deklaratë zyrtare, Blinken tha se ai dhe Faki ranë dakord se “udhëheqja e vazhdueshme e AU-së mbetet thelbësore për të bërë presion ndaj SAF dhe RSF që të ndërpresin menjëherë operacionet ushtarake dhe të lejojnë akses të papenguar humanitar”.

Pavarësisht të gjitha kënaqësive për rëndësinë e lidershipit afrikan në deklaratën për shtyp të Blinken, situata ishte kristal e qartë: një komb afrikan u përfshi në konflikt vdekjeprurës dhe, përsëri, SHBA – doajen e pafalshme e neokolonializmit – po drejtonte përgjigjen globale. . Përballë një krize që shpaloset në oborrin e tyre të shtëpisë, udhëheqësit dhe diplomatët afrikanë u reduktuan në aktorë dhe komentatorë të sfondit pa asnjë ndikim.

Sigurisht, kishte disa përpjekje afrikane – të paktën në letër – për të lehtësuar dhunën. Presidenti i Komoros dhe kryetari aktual i Bashkimit Afrikan, Azali Assoumani tha se kishte biseda telefonike me kreun e SAF, gjeneralin Abdel Fattah al-Burhan dhe shefin e RSF, gjeneralin Mohamed Hamdan “Hemedti” Dagalo, përkatësisht më 23 dhe 25 prill.

Më 28 prill, në një deklaratë zyrtare të botuar nga Bashkimi Afrikan, Assoumani i përshkroi diskutimet e tij me dy gjeneralët si “të pasura, konstruktive dhe premtuese” dhe u bëri thirrje “të gjithë aktorëve të komunitetit ndërkombëtar të mbështesin përpjekjet e Bashkimit Afrikan për të rivendosur paqen dhe stabilitetin në Sudan”.

Megjithatë, duket se këto biseda “premtuese” nuk arritën të jepnin ndonjë rezultat domethënës, pasi një zgjatje e armëpushimit të ndërmjetësuar nga SHBA-Saudite e 24 Prillit nuk u sigurua nga ndonjë zyrtar i Bashkimit Afrikan apo lider afrikan, por edhe një herë, nga SHBA dhe Arabia Saudite.

Nuk u përmend as lidershipi i supozuar kryesor i Bashkimit Afrikan kur filluan bisedimet e ndërmjetësuara nga Arabia Saudite-SHBA në Jeddah më 6 maj. E lënë për t’i ndjekur negociatat nga larg, Bashkimi Afrikan u përpoq të përfshihej në bisedë duke lëshuar një deklaratë “duke rikonfirmuar imperativin e armëpushimit në Sudan” dhe duke kërkuar nga al-Burhan dhe Dagalo të tregonin respekt për “E Drejtën Ndërkombëtare Humanitare dhe Ndërkombëtare Ligji për të Drejtat e Njeriut”.

Sidoqoftë, nuk u përmend edhe një herë Bashkimi Afrikan- apo ndonjë fuqi afrikane për këtë çështje – në Deklaratën e Angazhimit të Jeddah për të mbrojtur civilët e Sudanit, e cila u nënshkrua dhe u botua më 11 maj.

Shkurtimisht, gjatë gjithë krizës së vazhdueshme të Sudanit, diplomatët afrikanë u errësuan dhe u reduktuan në spektatorë fjalëpakë nga SHBA. Larg nga koordinimi dhe udhëheqja e një ndërhyrjeje gjithëpërfshirëse, gjithçka që Bashkimi Afrikan ka arritur të bëjë deri tani ishte të lëshonte disa zëra gjenerikë dhe të shprehte shqetësimin e zbrazët për mirëqenien e civilëve sudanezë.

Kanë kaluar më shumë se një muaj që nga shpërthimi i luftimeve në Khartoum, por organi kryesor afrikan nuk ka gjetur ende kohën për të thirrur një takim urgjent të krerëve të shteteve për të diskutuar mbi konfliktin vdekjeprurës. Megjithatë, shumë udhëheqës afrikanë patën kohë për të marrë pjesë në kurorëzimin e mbretit Charles III në Londër më 6 maj.

Dhe pavarësisht se Kombet e Bashkuara dhe agjencitë ndërkombëtare të ndihmës shprehin vazhdimisht shqetësimin për mirëqenien e mijëra civilëve sudanezë që kaluan në Çad për t’i shpëtuar konfliktit, udhëheqësit afrikanë nuk kanë dorëzuar ende një plan gjithëpërfshirës për të siguruar për këta refugjatë dhe të tjerë në të gjithë rajonin.

Fakti që SHBA-ja mund të eklipsojë Bashkimi Afrikan në një kohë kaq vendimtare dhe të paqëndrueshme në historinë sudaneze dhe afrikane është alarmante dhe ngre pyetje të rëndësishme në lidhje me aftësinë e Bashkimit Afrikan për të udhëhequr kontinentin dhe për të ruajtur unitetin dhe bashkëpunimin afrikan në një kohë krize.
Çfarë ndodhi me ‘zgjidhjet afrikane për problemet afrikane’?

Në tetor 2001, duke folur në një sesion të përbashkët të parlamentit mbi Partneritetin e Ri për Zhvillimin e Afrikës (Nepad) në Cape Town, ish-presidenti i Afrikës së Jugut Thabo Mbeki tha: “Ne jemi dakord që duhet të forcojmë demokracinë në kontinent; ne duhet të rrënjosim një kulturë të të drejtave të njeriut; ne duhet t’i japim fund konflikteve ekzistuese dhe të parandalojmë konflikte të reja.”

Pas krijimit të Bashkimit Afrikan më pak se një vit më vonë, në korrik 2002, liderët afrikanë vendosën të shmangnin ndërhyrjet e jashtme – nga vende si SHBA – dhe në vend të kësaj të zbatonin zgjidhje afrikane për problemet afrikane.
Sudani, nën udhëheqjen ushtarake të ish-presidentit Omar al-Bashir, u shfaq me shpejtësi si një sfidë e tillë.

Në vitin 2003, shpërtheu një luftë midis qeverisë sudaneze dhe grupeve rebele në Darfur. Në vitet në vijim, konflikti mori rreth 300,000 jetë dhe zhvendosi më shumë se 2.5 milionë njerëz.

Për të shtypur rebelimin kundër regjimit të tij, al-Bashir rekrutoi ndihmën e të ashtuquajturave milicitë Janjaweed – të cilat përfundimisht evoluan në RSF – dhe u dha atyre financim dhe imunitet nga ndjekja penale.

Më pas, në vitin 2009, Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC) paditi al-Bashir për gjenocid, krime kundër njerëzimit dhe krime lufte të kryera në Darfur, pasi gjeti prova të mizorive masive të kryera nga forcat qeveritare dhe paraushtarakët Janjaweed.
Fatkeqësisht, Bashkimi Afrikan  – në një përpjekje të gabuar dhe të dëmshme për të çuar përpara “një zgjidhje afrikane” për problemin e Sudanit – refuzoi të ndihmonte sjelljen e al-Bashir para drejtësisë ndërkombëtare.

Ai këshilloi shtetet e tij anëtare të injoronin urdhërin e ICC-së, duke pretenduar se GJPN-ja po synonte padrejtësisht liderët afrikanë dhe se arrestimi i ligjshëm i al-Bashirit do të rrezikonte përpjekjet për të siguruar paqen në rajonin e Darfurit dhe në Sudanin e Jugut.

Përveç këtyre veprimeve të paarsyeshme dhe të pajustifikuara anti-ICC, ajo miratoi një zgjedhje presidenciale të rreme në prill 2015, të cilat opozita i bojkotoi dhe al-Bashir fitoi me 94 për qind të votave, si “shprehje e vullnetit të votuesve të Sudanit. “.
Katër vjet më vonë, RSF dhe ushtria sudaneze komplotuan për të hequr al-Bashir nga pushteti, pas demonstratave mbarëkombëtare kundër sundimit të tij despotik 30-vjeçar.

Megjithëse tha se përpiqej të avanconte paqen në Sudan, Bashkimi Afrikan refuzoi të mbështeste ligjin ndërkombëtar dhe bashkëpunimin ndërkombëtar siç përcaktohet në Aktin Konstituiv të Bashkimit Afrikan.

Dhe ndërsa supozohej t’i shërbente popullit të Sudanit, ajo shpërfilli normat themelore demokratike dhe vlerat e mishëruara në Kartën Afrikane për të Drejtat e Njeriut dhe të Popullit. Për vite të tëra me radhë, ai ndeshi një diktator të pamëshirshëm dhe kriminel lufte të dyshuar në al-Bashir.

Mes represionit, pasigurisë dhe korrupsionit të përhapur gjatë mandatit të al-Bashir, ajo nuk arriti të mbështesë interesat urgjente sociopolitike dhe ekonomike të sudanezëve të zakonshëm. Sepse pikërisht në vitet që pasuan zhurmën e pakuptimtë mbi urdhërin e ICC-së, al-Bashir zyrtarizoi milicitë joliberale Janjaweed në RSF, një zhvillim që do të kishte pasoja të rënda për paqen dhe demokracinë në Sudan.

Në prill të vitit 2019, RSF u përfshi në grushtin e shtetit që rrëzoi Bashirin. Në qershor të atij viti, ajo udhëhoqi një goditje shkatërruese ndaj një proteste paqësore në Khartoum që la 120 të vdekur dhe qindra të plagosur.
Më vonë, ajo do të merrte pjesë në grushtin e shtetit të tetorit 2021 që rrëzoi qeverinë e shkurtër të tranzicionit të Sudanit dhe pengoi demokracinë.

Tani, së bashku me ushtrinë sudaneze po aq represive, ajo e ka zhytur Sudanin në një tjetër konflikt kataklizmik.
Bashkimi Afrikan pretendon të jetë një organizatë pan-afrikane dinamike dhe e përqendruar te njerëzit, por ajo ka ndihmuar në nxitjen e një kompleksi ushtarak të rrezikshëm dhe regresiv në Sudan.

Sigurisht, ndërhyrjet dhe zgjidhjet progresive afrikane duhet të promovojnë demokracinë dhe qeverisjen e mirë pa frikë apo favor. Dhe për të qenë të sigurt, atyre duhet t’u jepet përparësi ndaj çdo zgjidhjeje ose ndërhyrjeje të ofruar nga fuqitë e vjetra ose të reja koloniale me motive të fshehta dhe interesa konfliktuale.

Megjithatë, për një kohë të gjatë në Sudan, Bashkimi Afrikan lejoi që një dispensacion joliberal të acarohej dhe mbeti i papunë përballë vuajtjeve të mëdha njerëzore.

Mjaft është mjaft. Sudani është në Afrikë – nuk është një vend i largët dhe i trazuar i SHBA-së.

Janë vërtet afrikanët ata që duhet të zgjidhin problemet afrikane. Është koha e fundit që Bashkimi Afrikan të mbetet e ngecur në deklaratat e veta dhe të përmbushë mandatin e saj të gjerë.

(Publikuar në AlJazeera, përkthyer nga Klankosova.tv)

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.