Pse motori franko-gjerman i Evropës po ngec?

60 vjet pasi Traktati i Elysees i dha fund armiqësisë dy shekullore dhe vendosi një partneritet të frytshëm midis Gjermanisë dhe Francës, liderët de facto të Evropës janë në mosmarrëveshje se si të trajtojnë sfidat e shumta ekonomike dhe gjeopolitike. Fati i Evropës mund të varet nga aftësia e tyre për të gjetur gjuhën e përbashkët.

Në janar 1963, kancelari gjerman Konrad Adenauer dhe presidenti francez Charles de Gaulle nënshkruan Traktatin dypalësh të Elysees, ku dy ish-armiqtë i dhanë fund zyrtarisht dy shekuj antipatie dhe gjakderdhjeje dhe u angazhuan për të futur në një epokë të re bashkëpunimi.

Nënshkruar pesë vjet pasi Traktati i Romës hyri në fuqi, Traktati i Elysees ishte shumë simbolik dhe hodhi themelet që Gjermania dhe Franca të bëheshin liderët de facto të Bashkimit Evropian. Partnerët e BE-së e dinë nga përvoja se asgjë nuk mund të ecë përpara nëse Franca dhe Gjermania nuk janë në të njëjtën faqe dhe se një konsensus franko-gjerman në përgjithësi hap rrugën për një marrëveshje më të gjerë.

Marrëdhënia ka pasur ulje-ngritjet e saj gjatë dekadave. Midis 2010 dhe 2015, paaftësia e Gjermanisë dhe Francës për të rënë dakord se si t’i përgjigjen krizës së euros vazhdimisht e solli bashkimin e monedhës në prag. Por ka pasur edhe momente jashtëzakonisht harmonike. Brenda dy muajve pasi COVID-19 goditi Evropën, për shembull, të dy vendet hartuan një plan veprimi që më vonë formoi bazën e reagimit ndaj pandemisë së BE-së.

Tani, lidershipi është i nevojshëm më shumë se kurrë. Përballë sfidave të shumta të brendshme dhe të jashtme, BE-ja duhet të rivlerësojë prioritetet e saj dhe ndoshta vetë qëllimin e saj. Projekti evropian e përkufizonte veten në termat e integrimit ekonomik dhe politik, por integrimi ka ngecur dhe përparimi i mëtejshëm – në fusha të tilla si banka dhe financa, energjia dhe shërbimet dixhitale – përballet me pengesa të rëndësishme. BE-ja është gjithashtu një produkt i rendit global të bazuar në rregulla, por sistemi i pasluftës që e lindi atë po shkatërrohet me një ritëm të përshpejtuar. Udhëheqësit evropianë e morën paqen kontinentale si të mirëqenë, por pushtimi rus i Ukrainës ka dhënë një kujtesë të qartë të kufijve të fuqisë së butë.

Në një kohë të tensioneve gjeopolitike në rritje, Gjermania dhe Franca duhet të ndihmojnë në ripërcaktimin e qëllimeve dhe prioriteteve të projektit evropian. Por të dy vendet janë në mosmarrëveshje për disa sfida kryesore, duke përfshirë krizën e gazit natyror dhe të ardhmen e sistemit energjetik të Evropës; përgjigjen e duhur ndaj Aktit të SHBA-së për Reduktimin e Inflacionit (IRA); integrimi i mbrojtjes; dhe pozicioni i bllokut përballë Kinës. Këto tensione ishin të dukshme në deklaratën e përbashkët jashtëzakonisht të butë të lëshuar nga Presidenti Emmanuel Macron dhe kancelari gjerman Olaf Scholz për të shënuar 60 vjetorin e Traktatit të Elysee.

Disa faktorë qëndrojnë në themel të ndarjes franko-gjermane. Si fillim, Scholz dhe Macron nuk kanë kimi personale. Ata gjithashtu e gjejnë veten në situata të veçanta politike brenda vendit, ndërsa Scholz lufton për të menaxhuar një koalicion trepartiak dhe Macron përpiqet të qeverisë pa një shumicë në Asamblenë Kombëtare.

Por ka arsye më të thella. Veçanërisht, ndryshimi i dinamikave të fuqisë globale ka çuar në rishfaqjen e dallimeve të kahershme midis filozofive ekonomike franceze dhe gjermane. Ndërsa Franca e konsideron zbërthimin e sistemit të pasluftës si një mundësi për të ripohuar sovranitetin e saj, Gjermania e sheh këtë ndryshim tektonik si një kërcënim potencialisht vdekjeprurës për modelin e saj ekonomik. Në një përpjekje të dëshpëruar për të ruajtur statusin e saj si një fuqi eksportuese, Gjermania po kërkon diversifikimin e tregtisë, duke shtyrë për marrëveshje të reja tregtare të BE-së me Shtetet e Bashkuara, vendet aziatike dhe Mbretërinë e Bashkuar.

Lajmi i mirë është se dallimet nuk janë të pakalueshme. Preferenca e Francës për të prodhuar mallra me rëndësi strategjike në BE dhe qëllimi i Gjermanisë për të diversifikuar marrëdhëniet e saj tregtare plotësojnë njëra-tjetrën. Megjithatë, për të kapërcyer ndarjen, të dy vendet duhet të bien dakord për një kornizë të përbashkët strategjike dhe ato janë ende shumë larg në këtë drejtim.

Energjia është një rast i tillë. Ndërsa Franca e sheh tranzicionin neto zero si një mundësi për të rivendosur pavarësinë energjetike dhe planifikon të mbështetet masivisht në energjinë bërthamore, Gjermania e konsideronte tranzicionin si një mundësi për të tregtuar hidrogjenin dhe energjinë elektrike të rinovueshme, me gazin natyror që shërben si një urë midis të tashmes. dhe sistemet e ardhshme – derisa lufta në Ukrainë i anuloi këto plane në fillim. Gjermania tani është e ndarë mes ëndrrave për një të ardhme më të gjelbër dhe realitetit të zymtë të varësisë nga importet e gazit.

Zgjedhjet që bëjnë vendet gjatë krizave formojnë të ardhmen e tyre, ndonjëherë në mënyrë të pakthyeshme. IRA, nënshkrimi i legjislacionit të administratës Biden për ndryshimet klimatike, mund të jetë një pikë uji. Strategjia e BE-së për klimën është krijuar për të qenë neutrale nga pikëpamja fiskale dhe në përputhje me parimet e konkurrencës globale. Me IRA-n, SHBA ka zgjedhur strategjinë e kundërt. Larg nga të qenit neutral fiskalisht, IRA mbështetet masivisht në subvencione dhe është qëllimisht shtrembëruese, duke pasur parasysh se subvencionet janë të kushtëzuara me angazhimin e kompanive për të krijuar vende pune me bazë në SHBA dhe për të paguar pagat mbizotëruese.

Udhëheqësit evropianë ende nuk kanë vendosur nëse duhet të përpiqen të imitojnë IRA-n, për të cilën ata pretendojnë se diskriminon kompanitë me bazë në BE, dhe të nisin një garë subvencionimi, ose të ndërtojnë mbi ADN-në e saj dhe të luftojnë me instrumentet e tyre të tregtisë dhe konkurrencës. Deklaratat e fundit sugjerojnë se ata janë të prirur drejt opsionit të parë.

Kur bëhet fjalë për mbrojtjen, lufta në Ukrainë ka nënvizuar nevojën urgjente që të dyja vendet të rishikojnë strategjitë e tyre të sigurisë. Ndërsa ushtria e Gjermanisë është jofunksionale, ushtria franceze u ndërtua për ndërhyrje në shkallë të vogël. Por në vend që të punojnë së bashku, vendet ndodhen përsëri në mosmarrëveshje. Franca ishte e mërzitur nga vendimi i Gjermanisë për t’u mbështetur në armatimin amerikan në vend që të investonte në ndërtimin e aftësive mbrojtëse të Evropës. Dhe Gjermania, nga ana e saj, dyshon se Franca – i vetmi vend anëtar i BE-së me armë bërthamore – do të zgjerojë përfundimisht ombrellën bërthamore franceze përtej kufijve kombëtarë.

Një kompromis i nxituar nuk do të mjaftojë për të kapërcyer dallimet thelbësore. Franca dhe Gjermania duhet të fillojnë procesin e vështirë të zgjidhjes së çështjeve që qëndrojnë në rrugën e integrimit më të thellë dhe të vendosin qëllime dhe pritshmëri realiste. Ripërcaktimi i një partneriteti 60-vjeçar nuk është kurrë i lehtë, prandaj ata duhet ta bëjnë këtë tani. Fati i Evropës mund të varet nga kjo.

(Jean Pisani-Ferry është një anëtar i lartë jorezident në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare. Ai mban postin e Kryetarit të Institutit Universitar Evropian në Firence “Tommaso Padoa-Schiopp” dhe është anëtar i lartë në Bruegel, instituti evropian i mendimit).

Shkrimi origjinal është publikuar në Project Syndicate, ndërsa është përkthyer nga Klankosova.tv