Problemi i madh i Amerikës nuk është Biden, është kërcënimi për demokracinë i paraqitur nga Trump

Debati presidencial ishte një provë tjetër e brishtësisë së kushtetutës së vendit. Reforma radikale është vendimtare, kushdo që fiton në nëntor.

Nuk ishte aq shumë ajo që tha Joe Biden, ishte mënyra se si e tha ai. Zëri i tij ishte i dobët dhe i dridhur, humbi rrugën, harroi atë që thoshte. Ai dukej i dobët. Ai dukej i vjetër. Shumë i vjetër. Dhe stuhia e kritikave të nxehta që ra mbi kokën e tij si nga miqtë ashtu edhe nga armiqtë pas debatit të parë televiziv presidencial të 2024-ës të sikletshëm dhe katastrofik me Donald Trump-in, po shpërtheu. Ishte e trishtueshme dhe e dhimbshme të shikoje.

Republikanët ishin të gëzuar. Ata mendojnë se votimi ka përfunduar. Ata pretenduan se Biden kishte vetëm një objektiv: të provonte, në moshën 81-vjeçare, se ai ishte i aftë për të udhëhequr si president për një mandat të dytë – dhe ai dështoi. Shumë amerikanë do të pajtohen. Përveçse ata tashmë mendonin se ai ishte shumë i vjetër. Është ende e paqartë se sa do të ndikojë kjo dështim votuesit e pavendosur. Biden krenar dhe kokëfortë do t’i rezistojë ashpër presionit për t’u dorëzuar. Dhe asnjë demokrat kryesor nuk është ende i gatshëm publikisht të përdorë thikën. Kjo mund të ndryshojë.

Është padyshim një moment krize akute zgjedhore për Amerikën. Megjithatë, bota duhet të ndalojë dhe të marrë frymë thellë përpara se të varrosë Biden dhe shpresat e demokratëve për rizgjedhje. Pothuajse e humbur në zhurmë ishte performanca jashtëzakonisht e neveritshme e vetë Trump. Ai dukej më shumë si një grabitqar sesa një president, më pak kandidat, më i neveritshëm, ngacmues zvarranik. Ai gënjeu me këmbëngulje dhe pa u skuqur. Për të e gjithë politika është paragjykim. Debati ishte një kujtesë në kohë se sa i rrezikshëm është ky njeri.

Goditjet dhe grushtet e Trump ishin kryesisht mashtrime pa fakte. Ai pretendoi se Biden ishte i korruptuar dhe i paguar nga Kina: asnjë provë. Ai tha se valët e emigrantëve të paligjshëm “po vinin dhe po vrisnin qytetarët tanë” në nivele të paprecedentë: hiperbolë absurde. Më qesharake ishte pretendimi i tij se Biden “inkurajoi” Rusinë të pushtonte Ukrainën. Trump e admiron Vladimir Putinin. Ai do të donte të ishte një diktator si ai.

Ky debat vërtetoi dy gjëra. Njëra është se Biden po lufton, ndoshta fatalisht. Ai duhet të kishte pasur sensin dhe vetëmohimin të tërhiqej vullnetarisht përpara se të arrinte këtë leje të dhimbshme. Tjetra është se Trump, i mungon krejtësisht parimi dhe përshtatshmëria, është një vakum etik nxitës i urrejtjes, i cili nuk do të ndalet para asgjëje për t’u zgjedhur – dhe, nëse lejohet të kthehet në Zyrën Ovale, do të nisë një mbretërim hakmarrjeje.

Ky debat tregoi se është koha për t’u marrë sërish seriozisht me Trump. Gënjeshtrat e tij, krimet, pikëpamjet antidemokratike, mizogjinia dhe ksenofobia raciste janë bërë të njohura me kalimin e kohës. Humbja e tij në vitin 2020 përfundimisht solli lehtësim dhe një farë vetëkënaqësie. Por siç tregojnë sondazhet, ai është rikthyer. Në të vërtetë, ai nuk u largua kurrë. Nëse zgjedhjet e nëntorit do të mbaheshin sot, ai ndoshta do të fitonte.

Për në kohë reale, në krahasim me pasqyrën në kohën kryesore të kërcënimit të Trump, merrni parasysh dëshminë e John Kelly, shefit të tij më jetëgjatë të stafit të Shtëpisë së Bardhë – një njeri që e shikonte nga afër çdo ditë. Kelly e përshkruan ish-shefin e tij si “jo të vërtetë në lidhje me pozicionin e tij për mbrojtjen e jetës së palindur, ndaj grave, ndaj pakicave, ndaj të krishterëve ungjillorë, ndaj hebrenjve, ndaj burrave dhe grave që punojnë”. Trump, tha Kelly, “nuk e ka idenë se çfarë përfaqëson Amerika… [Ai] admiron autokratët dhe diktatorët vrasës [dhe] nuk ka asgjë tjetër veçse përbuzje për institucionet tona demokratike, kushtetutën tonë dhe sundimin e ligjit”.

Ose merrni parasysh planet e Trump për Amerikën dhe botën. Ato përfshijnë deportimin e miliona emigrantëve pa dokumente, një taksë 10% mbi importet, një taksë gjithëpërfshirëse, që shkakton luftë tregtare globale, shpime të pakufizuara të naftës, braktisjen e Ukrainës në Rusi dhe largimin e NATO-s. Trump, 78 vjeç, dëshiron që gjykata supreme, e mbushur me të emëruarit e tij, të pajtohet që, si president, ai mund të bëjë gjithçka që dëshiron. Ai ka refuzuar sërish të thotë se do ta pranonte humbjen.

Debati jo vetëm që theksoi sjelljen e pandryshuar dhe të pandryshuar të Trump, por gjithashtu nënvizoi problemet themelore kushtetuese që i kanë mundësuar kësaj jete të ulët të lëvizë edhe një herë në distancën prekëse të punës më të fuqishme në botë. Kjo krizë nuk ka të bëjë vetëm me Trump. Ka të bëjë me mënyrën se si funksionon Amerika – ose jo.

Etërit themelues, duke shkruar ligje 235 vjet më parë për një shoqëri agrare me pamje të brendshme me më pak se katër milionë njerëz, 700,000 prej tyre njerëz të skllavëruar, nuk mund të parashikonin një fanatik si Trump. Shqetësimi i tyre i madh ishte parandalimi i “tiranisë së shumicës” – me të cilën ata nënkuptonin fuqinë e shumë njerëzve (përfshirë jo të bardhët) për t’u diktuar disave. Megjithatë, problemi i sotëm është e kundërta.

Falë kolegjit zgjedhor anakronik, organeve të pabalancuara si Senati (ku secili prej 50 shteteve ka dy përfaqësues pavarësisht nga madhësia e popullsisë) dhe emërimeve të përjetshme të gjyqtarëve federalë dhe gjykatësve të gjykatës supreme, pakicat politike kanë pushtet joproporcional. Ashtu si George W Bush në 2000, Trump humbi votën popullore në 2016, por fitoi presidencën. Ai së shpejti mund ta bëjë këtë përsëri.

Në një libër të ri, Tyranny of the Minority, politologët e Harvardit, Steven Levitsky dhe Daniel Ziblatt argumentojnë se dështimet e përsëritura për të reformuar institucionet e vjetruara që lehtësojnë dhe inkurajojnë përparimin e pakicave gjithnjë e më shumë ekstremiste, e kanë lënë vendin të prekshëm pikërisht ndaj llojit të krizës që mbështjell tani. atë.

Ashtu si Trump, 147 republikanët e Kongresit që mbështetën grushtin e tij zgjedhor nuk e respektojnë më rregulloren demokratike, sugjerojnë ata. “Ne i kaluam zgjedhjet e vitit 2020, mezi. Edhe nëse i kalojmë zgjedhjet e 2024 me demokracinë tonë të paprekur, nëse nuk e reformojmë demokracinë tonë, ne do të mbetemi në këtë pozicion të brishtë ku çdo zgjedhje kombëtare është një emergjencë kombëtare”, tha Ziblatt.

Pozicioni i Bidenit përpara debatit ishte tashmë i rrezikshëm. Një sondazh autoritativ javën e kaluar i dha Trump një epërsi kombëtare prej tre pikësh. Ai është përpara në të shtatë shtetet kryesore të lëvizjes. Biden, nëse mund të qëndrojë në kurs, ka nevojë për një mrekulli të vogël nga tani deri në nëntor. Megjithatë alternativa është krejtësisht e tmerrshme. Siç tha një ekspert, votuesit duhet të zgjedhin midis një plaku dhe një mashtrues.

Si erdhi deri te kjo? Nuk është mënyra për të drejtuar një vend. Këta baballarë themelues kanë shumë për t’u përgjigjur.

Shkruan Simon Tisdall, një komentator i çështjeve të jashtme dhe redaktor për Guardian.

Përkthyer nga klankosova.tv.

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.