Perëndimi zbut bullizmin e Serbisë

Ka telashe në Ballkanin Perëndimor. Përsëri. Presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, e paraqet gabimisht konfliktin që po zien Serbi-Kosovë si një “pogrom” kundër serbëve të Kosovës, ndërsa mohon çdo përgjegjësi për përshkallëzimin e krizës.

Më keq, zyrtarët perëndimorë vazhdojnë të zbusin autokratin dhe të neglizhojnë sjelljen e pamatur që kërcënon paqëndrueshmërinë rajonale. Kjo ka lënë tashmë të paktën 25 trupa të NATO-s të plagosur nga protestuesit serbët etnikë në maj dhe ka detyruar përforcimin e nxituar të forcave perëndimore në vend. Por në vend që të goditet burimi i destabilitetit, Kosova përballet me presionin e Bashkimit Evropian (BE) dhe ShBA-së për të krijuar një Asociacion/Bashkësi të Komunave me shumicë Serbe (A/BKS), për të përfaqësuar zonat e trazuara të veriut të Kosovës. Çështja do të jetë sërish në qendër të vëmendjes në shtator.

Protestat nga serbët e Kosovës shpërthyen kur Kosova u përpoq të lehtësonte sigurinë e kryetarëve të shqiptarë të Kosovës të komunave të zgjedhur në mënyrë demokratike gjatë marrjes së detyrave të tyre. Lëvizja nuk u pëlqye në mesin e serbëve të Kosovës duke pasur parasysh se Lista Serbe, një parti e Kosovës e lidhur ngushtë me Partinë Progresive Serbe të Vuçiqit, bëri fushatë për të bojkotuar zgjedhjet, duke çuar në një pjesëmarrje prej vetëm 3.5%. Zgjedhjet u njohën nga ShBA si “në përputhje me kërkesat kushtetuese dhe ligjore të Kosovës”. Megjithatë, në përgjigje të dhunës së mëvonshme, zyrtarët perëndimorë vendosën masa kundër Kosovës derisa kryenin stërvitje të përbashkëta ushtarake me Serbinë, duke anashkaluar kritikën ndaj Vuçiqit për nxitjen e krizës.

Zyrtarët perëndimorë tani po rrisin presionin mbi Kosovën për të krijuar një A/BKS sikur ky të jetë plumbi i argjendtë për t’i dhënë fund konfliktit Serbi-Kosovë. Së fundmi, Përfaqësuesi i Lartë i BE-së Josep Borrell kërcënoi se dështimi për të krijuar A/BKS “do të ketë pasoja të rënda për marrëdhëniet [BE-Kosovë]”.

Megjithatë, asnjë provë nuk mbështet një lidhje shkakësore ndërmjet krijimit të një A/BKS dhe përfundimit të mosmarrëveshjes Serbi-Kosovë. Në këmbim të themelimit të Asociacionit, Serbia nuk ka nevojë të njohë sovranitetin e Kosovës – shkaku kryesor i konfliktit. Paradoksalisht, Asociacioni do t’i ofronte Serbisë më shumë rrugë për të krijuar destabilitet në Kosovë.

Fillimisht, vizioni i A/BKS ishte shpërbërja e strukturave paralele qeveritare (serbe) dhe fuqizimi i shtetit të Kosovës. Në praktikë, Serbia po shtyn për një institucion me pushtet ekzekutiv, i cili do të dobësojë sovranitetin e Kosovës, do të sigurojë një platformë për një shtet gjithnjë e më autoritar serb për të rritur ndikimin e tij në Kosovë dhe për të nxitur më tej tensionet etnike në një rajon ku liderët politikë mund të jenë të fokusuar dobishëm për ndërtimin e demokracive multietnike.

Në vitin 2015, Gjykata Kushtetuese e Kosovës shqyrtoi kompetencat e përcaktuara të A/BKS siç parashihet me Marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013, veçanërisht kushtetutshmërinë e së drejtës për të “ndryshuar legjislacionin” dhe për të marrë mbështetje financiare nga Serbia me pak mbikëqyrje.

Aktualisht, natyra e saktë e organit mbetet në negocim. Më 2 maj, kryeministri Albin Kurti ndau një projekt-koncept me Vuçiqin dhe Përfaqësuesin Special të BE-së për Dialogun Beograd-Prishtinë, Miroslav Lajçak, dhe përgjigjet e tyre janë në pritje. Ka të ngjarë që Serbia të tërhiqet me një kërkesë maksimaliste për pushtetet ekzekutive.

Krijimi i një entiteti tjetër me bazë etnike do të hapë kutinë e Pandorës. Ajo vendos një precedent të rrezikshëm në Ballkan dhe më gjerë, veçanërisht duke pasur parasysh se idetë revanshiste të Serbisë së Madhe dhe Kroacisë së Madhe nuk kanë vdekur, madje edhe tre dekada pas Luftërave të Ndarjes së Jugosllavisë. Nacionalistët serbë vazhdojnë të promovojnë botën serbe (Sprski svet), e cila është analoge me konceptin imperialist të botës ruse të mbështetur nga Kremlini (Russkii mir). Kritikët shqetësohen se A/BKS do të jetë e krahasueshme me autonominë politike që gëzon Republika Sërpska në Bosnje dhe Hercegovinë, ku ajo nxit një agjendë ekstremiste dhe politikisht destruktive ndërsa i jep medalje Vladimir Putinit.

Në mungesë të njohjes nga Serbia të pavarësisë së Kosovës, A/BKS do të ofrojë thjesht një platformë për të delegjitimuar dhe minuar më tej autoritetin e Kosovës. Vuçiqi shpesh e “përshkallëzon” situatën në Kosovë për të “depërshkallëzuar” situatën e brendshme në Serbi apo për të marrë atë që dëshiron në tryezën e bisedimeve. Duke marrë parasysh trajektoren e tij autoritare, kjo duhet të shqetësojë ndërmjetësit perëndimorë.

Për më tepër, për sa i përket precedentit, a duhet t’i lejohen çdo grupi pakicë në Ballkan struktura të qeverisjes autonome? Çfarë do të ndodhte me rajonin e Vojvodinës të Serbisë me të paktën 24 grupe etnike? Ku e ka fundit kjo?

Nocioni se grupet e ndryshme nuk mund të jetojnë në mënyrë harmonike parashikon telashe për të ardhmen e demokracisë në Ballkan. Dhuna e hidhur etnike ka pllakosur rajonin për dekada dhe politikat e bazuara në vija etnike nuk inkurajojnë bashkëpunimin ndëretnik.

Siç e kemi parë në Bosnje dhe Hercegovinë, kërcënimi i vazhdueshëm i shkëputjes çon në destabilitet. Këto konfigurime politike krijojnë gjithashtu një hapje për Rusinë që të propagandojë dezinformimin dhe të minojë demokracinë.

Supozimi i BE-së se Serbia mund të shtyhet për t’i dhënë fund konfliktit nëpërmjet anëtarësimit në BE e anashkalon realitetin – vetëm 33% e serbëve e favorizojnë atë. Si i tillë, tundimi i karotës së BE-së është i diskutueshëm dhe Vuçiqi nuk ka asnjë shtysë të madhe për të zgjidhur konfliktin, veçanërisht pas formimit të A/BKS. Kosova do të jetë më keq se kur filloi negociatat.

Aleatët perëndimorë duhet të kuptojnë se një Asociacion nuk do të përmirësojë tensionet midis dy kombeve, por përkundrazi do ta kthejë shkallën e pushtetit edhe më tej në drejtim të regjimit autokratik të Vuçiqit.

Në vend që të qortojnë një demokraci të re për mbrojtjen e sovranitetit të saj, diplomatët perëndimorë duhet të qëndrojnë me Kosovën në luftën e saj për një demokraci multietnike dhe liberale. Qëllimi përfundimtar duhet të jetë forcimi i një demokracie pluraliste në Ballkan dhe jo minimi i saj.

Jack Galloway është një praktikant CEPA dhe student në UC Berkeley.

Dr. Leon Hartwell është anëtar i lartë jo-rezident në CEPA dhe një bashkëpunëtor i lartë në LSE IDEAS, London School of Economics.

Shkrimi është botuar origjinal në CEPA, dhe është përkthyer nga Klankosova.tv

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.