Për pak sa nuk u linçova në Nigeri. Ja se si mbijetova

Para disa muajsh i mbijetova një linçimi: Kështu e mbaj mend.

Isha duke shëtitur me një mik në Uyo, një nga qytetet me rritjen më të shpejtë të Nigerisë Jugore, kur na dolën përpara katër të rinj. Ata fillimisht na akuzuan se jemi homoseksualë – siç ndodh, ne nuk jemi, por marrëdhëniet e të njëjtit seks të çdo lloji janë të dënueshme me ligj në Nigeri.

Më pas ata kërkuan që ne të dorëzonim telefonat tanë. Kur u përpoqëm të qetësojmë situatën duke u përpjekur të bisedonim me ta, burrat filluan të na sulmojnë me hanxhar. Shoku im shpëtoi, por unë nuk isha aq me fat.

Ajo që u ndodhi më pas ishte një makth i frikshëm i gjatë. Të rinjtë më sulmuan me një breshëri goditjesh me hanxhar, grushte, shuplaka dhe shkelma. Brenda pak minutash, fytyra ime u fry, u gjakos. Teksa një turmë u mblodh dhe njerëzit bënin pyetje, të rinjtë gënjyen, duke pretenduar se unë isha një pedofil. Nuk u habita. Tani që ishim të hapur, kishte kuptim të më akuzonin për diçka për të justifikuar këtë sulm të çmendur, këtë grabitje.

‘Skenë qesharake’

Të nesërmen në mëngjes, një gazetar lokal që kishte qenë dëshmitar i incidentit do ta rrëfente atë në Facebook: “Dje, isha dëshmitar i një skene shumë qesharake…Një djalë po rrihej dhe sulmohej nga disa djem të tjerë në mes të rrugës dhe kjo shkaktoi bllokim në trafik”.

Përleshjet publike janë mjaft të zakonshme në Nigeri, kështu që është e mundur që shikuesit të vëzhgojnë, të hutuar, nga një distancë. Por nuk kishte asgjë qesharake në këtë ngjarje.

Në kulmin e sulmit, sulmuesit e mi kërkuan shpejt goma, një çakmak dhe naftë – mjetet e njohura të drejtësisë në xhungël. Ja se si shfaqet zakonisht skenari në situata të tilla: Pasi viktimat e akuzuara janë goditur, gjakosur dhe ndoshta edhe zhveshur, një gomë e madhe vendoset rreth trupit të tyre për të kufizuar lëvizjen – ky akt quhet “gjerdan”. Më pas viktimat marrin një pagëzim me benzinë ose naftë dhe u hidhet një shkrepëse e ndezur.

Kur njëri nga burrat u afrua me një kanaçe me naftë, unë u largova dhe u përpoqa të kapem mbi një biçikletë me tri rrota në lëvizje. Ishte një përpjekje e pamatur e kotë. Burrat më tërhoqën zvarrë dhe unë rashë fort në rrugë. Tashmë po më rrjedhte gjak nga gjunjët kur njëri prej tyre më ngriti dhe më goditi fort në fytyrë (syri im i djathtë do të më dhembte për javë të tëra pas kësaj). Ai ishte penguar dhe kishte rënë pasi më tërhoqi nga triçikleta dhe ishte dukshëm i indinjuar.

“Më plagose, apo jo?”, tha ai. “Unë do të sigurohem që të vdesësh sonte”.

Unë e besova atë.

Zjarr dhe gjak

Në qendër të kontekstit të drejtësisë në xhungël të Nigerisë është roli i vrasjeve jashtëgjyqësore të sanksionuara nga shteti në krijimin e këtij përbindëshi të papenguar. Kur Nigeria ishte nën sundimin ushtarak, ekzekutimet e hajdutëve me skuadrën e pushkatimit do të transmetoheshin në dhomat e ndenjes. Ndërkohë, ushtria vepronte gjithnjë e më shumë pa u ndëshkuar larg kamerave, korrupsioni ishte i shfrenuar dhe shumë shpejt u kuptua se ata që donin drejtësi duhej të bënin oferta për të.

Megjithëse demokracia u rikthye në vitin 1999, drejtësia nuk u kthye.

Në fillim të viteve 2000, guvernatorët e shtetit nuk ishin në gjendje të frenonin krimin në rajonin juglindor të Nigerisë. Kështu ata punësuan një grup vigjilent brutal të quajtur ‘Djemtë Bakassi’ dhe u dhanë atyre dorë të lirë për të luftuar me dhunë krimet, duke çuar në një mbretërim terrori të shënuar nga linçimi publik i të dyshuarve për krime.

Ndërsa besimi në ligj u shua, njerëzit fokusuan zhgënjimin e tyre të urryer drejt kriminelëve të nivelit të ulët. Skenat e trupave që digjeshin të rrethuar nga turmat e tërbuara ngadalë u bënë normale. Në vitin 2005, qarkulloi një video e shkurtër e linçimit të një djali 12-vjeçar, duke tronditur nigerianët.

Më pas, më 5 tetor 2012, katër studentë të Universitetit të Port Harcourt, të gjithë nga 18 deri në 20 vjeç, u linçuan në një fshat të panjohur jugor të quajtur Aluu. Të rinjtë, të cilët në mënyrë tragjike u bënë të njohur si “Aluu 4”, vazhdimisht luteshin për mëshirë dhe deklaronin pafajësinë e tyre, edhe pse po torturoheshin.

Videot e tmerrshme të këtij sulmi u bënë virale në mbarë botën. Djemtë, siç u bë e ditur, nuk ishin hajdutë siç pretendonte turma – ata ishin vënë në kurth nga një debitor me të cilin ishin përballur për të paguar. Dhe më e rëndësishmja, emrat e tyre u bënë të njohur: Chiadika Biringa, Ugonna Obuzor, Lloyd Toku dhe Tekena Elkanah. Të indinjuar për vdekjen e tyre, studentët e Universitetit të Port Harcourt sulmuan shtëpitë lokale në Aluu.

Ashtu si shumë të tjerë, unë mbeta përgjithmonë i prekur nga linçimet e Aluut.

Mbrojtësit e drejtësisë në xhungël në Nigeri shpesh thonë: “Nëse ne nuk i rrahim dhe vrasim këta kriminelë, ata do të korruptojnë policinë, do të shkojnë të lirë dhe do të kthehen të merren me ne. Këta njerëz janë të rrezikshëm!”.

Është për këtë arsye që të mbijetuarit e tentativave për linçim janë të rrallë.

Asgjë nuk ka ndryshuar

Në mars të vitit 2022, presidenti amerikan Joe Biden nënshkroi një projektligj që e bën linçimin një krim federal të urrejtjes brenda Shteteve të Bashkuara. Akti Emmett Till Anti-Lynching u mirëprit për rëndësinë e tij historike, megjithëse shumica e amerikanëve e panë atë si të vonuar. Disa madje pyetën nëse linçimet ishin “ende një gjë”.

Në Nigeri, definitivisht janë.

Një sondazh në vitin 2014 zbuloi se 43 përqind e nigerianëve kishin qenë dëshmitarë të dhunës nga turma. Sipas një raporti nga SB Morgen Intelligence, një institut i studimit nigerian, të paktën 391 persona u vranë nga turmat në vend midis janarit 2019 dhe majit 2022.

Shpesh, shoh tituj dhe postime në mediat sociale që argumentojnë se Nigeria po shkon drejt “kaosit dhe anarkisë”. Teksa kjo mund të jetë e vërtetë, fjalë të tilla shërbejnë vetëm për të maskuar dështimin e shtetit ligjor që është në themel të drejtësisë së xhunglës së vendit – një problem kaq endemik saqë vetëm një rishikim total i sistemit aktual do ta zgjidhë atë. Nigerianët nuk janë në thelb të dhunshëm. Ata thjesht kanë humbur aq shumë besim në ligj, saqë veprimi i turmës duket më efektiv.

Pas linçimit të Aluu 4, një projektligj kundër linçimit u propozua në legjislaturën e Nigerisë, por u hodh poshtë teksa po diskutohej. E shihni, veprimet e turmave rrallëherë shqetësojnë të pasurit dhe të fuqishmit.

Tani, ndërsa ekonomia zhytet dhe shkalla e krimit rritet, pritet që edhe drejtësia e turmës të rritet.

Ndoshta duhet t’i kujtojmë elitës politike të Nigerisë se nëse nuk e marrin seriozisht këtë, të varfërit së shpejti mund të lodhen duke vrarë njëri-tjetrin dhe ta përqendrojnë fokusin e tyre tek ata që vjedhin shumë më tepër sesa telefonat celularë.

Fushatat rigoroze të sensibilizimit, një reformë urgjente e sistemeve korrektuese të Nigerisë dhe një theks në kthimin – jo vdekjen – si pika përfundimtare e drejtësisë penale, janë disa nga ndryshimet që i duhen Nigerisë.

Në qendër të një turme në atë natë të ftohtë korriku, dija më shumë sesa të kërkoja mëshirë. Në fund të sprovës sime, kaloi një kamion policie i errët me xhama të lyer, me pasagjerët e tij të patrazuar, edhe kur ishte e qartë se diçka ishte tmerrësisht keq. Ligji nuk ndihmoi. E vetmja gjë që mund të bëja ishte të vazhdoja të pohoja pafajësinë time. I thashë kujtdo që do të dëgjonte se isha thjesht viktimë e grabitjes së armatosur. Megjithatë, në heshtje, u luta.

Në një farë mënyre, arrita të bindja disa njerëz, derisa një trim i panjohur më shpëtoi. Në njëfarë mënyre mbijetova dhe për javë të tëra më pas u shërova ngadalë.

Mendoj për familjet, të dashurit e të cilëve janë vrarë nga ky vrasës më i çuditshëm dhe më i pakapshëm: një turmë që hidhet, vret brutalisht dhe zhduket në ajër. Dhe për çfarë? Sepse askush nuk i beson më ligjit, sepse vetë jeta këtu ka pak vlerë.

Shumë njerëz më kanë thënë se ishte një mrekulli që arrita i gjallë në shtëpi atë natë. Jam dakord, edhe pse jam i vetëdijshëm se mbijetesa ime ka një fund të errët – nuk mund të shërohem kurrë plotësisht.

Sima Essien është një shkrimtar dhe student në Universitetin e Nigerisë, Nsukka.

Kjo kolumne është marrë nga AlJazeera dhe përkthyer nga Klankosova.tv.

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.