Nuk është lufta e ftohtë e gjyshit tuaj

Gjersa tensionet mes Kinës dhe Shteteve të Bashkuara po përshkallëzohen, ka shumë diskutime mes studiuesve dhe komentuesve për një Luftë të re të Ftohtë midis dy fuqive. Zyrtarët amerikanë kanë treguar gjithashtu se ata po mendojnë për marrëdhëniet me Pekinin në këto kushte.

Megjithatë, situata në politikën dhe ekonominë globale sot është krejt ndryshe nga epoka e pas Luftës së Dytë Botërore, kur Bashkimi Sovjetik dhe SHBA-ja u përballën. Në atë kohë, vendet kishin ngecur mes një shkëmbi dhe një vendi të vështirë dhe duhej të zgjidhnin një anë.

Natyrisht, ekzistonte një lëvizje e paangazhuar, e cila promovoi dekolonizimin dhe u përpoq që të shmangte një përshkallëzim në një luftë bërthamore midis BRSS-së dhe SHBA-së, por shumë prej anëtarëve të lëvizjes ende duhej të zgjidhnin një kamp për t’u bashkuar.

Se në cilën sferë ndikimi do të binte një vend përcaktohej jo vetëm nga ideologjia dhe interesat e liderëve politikë, por edhe nga kërcënimet dhe detyrimet që vinin nga fuqitë e mëdha. Në të vërtetë, gjatë gjithë Luftës së Ftohtë, Uashingtoni dhe Moska mbështetën një seri grushtesh dhe kryengritjesh në Afrikë, Amerikën Latine dhe Azi, duke u përpjekur të ndikojnë tek vendet në sferat e tyre të ndikimit.

Sot, aftësia e superfuqive për të nxitur ndryshimin e regjimit pa u ndëshkuar është dukshëm më e kufizuar. Kjo për shkak se ata rrezikojnë një reagim të menjëhershëm dhe masiv nga opinioni publik global, i cili përforcohet nga ndërlidhja teknologjike dhe mediat sociale.

Për më tepër, Kina, ndryshe nga Bashkimi Sovjetik, nuk është vetëm një rival strategjik i SHBA-së, por edhe një rival ekonomik. Kjo do të thotë se vendet e kapura në mes të rivalitetit Kinë-SHBA do të jenë në gjendje të “një pazari” jo vetëm për mbrojtjen, por edhe për kushtet ekonomike.

Globalizimi gjithashtu e bën zgjedhjen e shtrirjes ekskluzive shumë më të kushtueshme. Sot, zgjedhja e një ane do të thotë t’i kthesh shpinën përfitimeve ekonomike nga investimet dhe tregtia me kampin tjetër.

Kjo është arsyeja pse nuk ka gjasa që historia të përsëritet dhe të sjellë një luftë të ftohtë të ngjashme me atë të shekullit të kaluar. Tensionet mes SHBA-së dhe Kinës po shfaqen në një mënyrë tjetër në arenën globale sot.

Rreshtimi, për shembull, nuk është ekskluziv, pasi shtetet përpiqen të angazhohen me një fuqi në një sferë dhe me rivalin në një tjetër. Kjo do të thotë se procesi i de-globalizimit, për të cilin disa vëzhgues kanë paralajmëruar, nuk ka gjasa të dominojë në vitet e ardhshme.

Në vend të kësaj, ajo që ne ka të ngjarë të shohim është ri-globalizimi. Kjo do të thotë, globalizimi po merr një rrugë të re që përcaktohet nga ndërlidhja globale për shkak të përparimeve teknologjike dhe që nuk drejtohet më vetëm nga ndjekja e efikasitetit në tregti dhe investime.
Me fjalë të tjera, procesi i cili në të kaluarën krijoi zinxhirë të furnizimit global dhe ngatërroi fuqitë e mëdha dhe vendet më të vogla në marrëdhënie të ngushta tregtare po ndryshon për të pasqyruar realitete të reja globale.

Tensionet mes SHBA-së dhe Kinës dhe përpjekjet e tyre për të izoluar ekonomikisht njëra-tjetrën po ndikojnë në vendimet e tregtisë dhe investimeve. Superfuqitë tani kanë konsiderata të reja në qasjen e marrëdhënieve tregtare, si siguria e furnizimit dhe shpërblimet për vendet partnere.
SHBA-ja dhe aleatët e saj po argumentojnë se kontraktimi i prodhimit në industritë kryesore në Kinë dhe mbajtja e një niveli të lartë të integrimit teknologjik me kompanitë kineze po kërcënojnë sigurinë kombëtare. Kjo është arsyeja pse ata kanë filluar të zhvendosin një prodhim të tillë në vende të tjera të cilat mund të mos ofrojnë kushtet më të mira për të nga pikëpamja ekonomike, por që megjithatë perceptohen si më të besueshme politikisht.

Kështu, vendet e vogla dhe të mesme shpërblehen me investime dhe tregti apo edhe ndihma për të ndihmuar në këtë proces të “shkëputjes” – ose “përçmimit”, siç e quajti së fundmi shefja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen.

Në vend që thjesht të ofrojnë taksa më të ulëta për korporatat e huaja dhe të ulin koston e të bërit biznes, vendet më të vogla tani mund të përfitojnë nga këto qira të reja gjeopolitike nga fuqitë e mëdha, të cilat duhet të shpenzojnë shumë më tepër kapital politik dhe ekonomik për të krijuar aleatë të rinj dhe për të mbajtur të vjetrën. ato.

Vendet në ballë të atij ri-globalizimi përfshijnë tregje të mëdha në zhvillim, eksportues të lëndëve djegëse fosile dhe materiale kritike për tranzicionin dhe dixhitalizimin e energjisë, dhe vende në vendndodhje gjeostrategjike. Tregjet e mëdha në zhvillim si Brazili, India, Indonezia, Meksika dhe Turqia po flirtojnë me të dyja superfuqitë dhe po përfitojnë sa më shumë nga marrëdhëniet e tyre me shumë shtresa.
Vendet e Gjirit, veçanërisht Arabia Saudite, kanë qenë prej kohësh aleatë ekskluzivë të SHBA-së, e cila po mbronte sigurinë e tyre në këmbim të furnizimit me energji. Kjo marrëdhënie ekskluzive po ndryshon, jo më pak, sepse SHBA është bërë e pavarur nga energjia. Kina, e cila është bërë një importues i madh i naftës nga Arabia Saudite dhe vendet e tjera të Gjirit, po fiton ndikim në rajon. Vendet e Gjirit tani janë të favorizuara nga dy superfuqitë dhe kjo u lejon atyre të marrin favore politike dhe ekonomike prej tyre më lehtë.

Në Afrikë, vende si Republika Demokratike e Kongos (DRC) kanë qenë prej kohësh të hapura për projekte të mëdha investimi në infrastrukturë dhe miniera nga Kina. Sot, SHBA dhe aleatët e saj evropianë po angazhojnë gjithashtu DRC-në, duke u përpjekur ta tërheqin atë më afër me premtimet për tregje të mëdha eksporti për lëndët e para të saj, investime të mëdha dhe zhvillimin e zinxhirëve të tyre të vlerës së baterive të automjeteve elektrike.

Në të kundërtën, Ishujt Solomon, i cili ndodhet në Paqësorin Jugor, një zonë me një prani tradicionalisht të fortë ushtarake nga SHBA dhe aleatët e saj, kohët e fundit ka ribalancuar marrëdhëniet e saj në favor të Kinës. Kombi ishull jo vetëm që i dha Pekinit projekte të mëdha infrastrukturore për t’u zhvilluar, duke përfshirë portet, por gjithashtu nënshkroi një pakt të ri sigurie me të, i cili mund të hapë rrugën për një bazë ushtarake kineze në territorin e tij, duke zgjeruar ndjeshëm shtrirjen e saj në rajon.

Ndërsa disa vende mund të përfitojnë nga tensionet Kinë-SHBA, bota në tërësi ka të ngjarë të vuajë. Kjo për shkak se ri-globalizimi padyshim do të çojë në një humbje të efikasitetit ekonomik dhe potencialisht do të përkeqësojë varfërinë.

Flukset e tregtisë dhe investimeve në përgjithësi ka të ngjarë të ulen, duke dëmtuar ekonomitë e shumë vendeve në zhvillim. Kjo do të frenonte pasurinë dhe krijimin e vendeve të punës dhe do të ndikonte në miliona familje.

Për më tepër, riglobalizimi nuk do të zbusë rreziqet që lidhen me tensionet në rritje midis SHBA-së dhe Kinës. Konflikti në Ukrainë, të cilin disa e shohin si një luftë ndërmjetëse midis SHBA dhe Kinës, dhe tensionet mbi Tajvanin pasqyrojnë rreziqet e rivalitetit të tyre.

Tundimi i dy superfuqive për të dobësuar njëra-tjetrën duke provokuar konflikte rajonale mund të rrisë rrezikun e konfrontimit të drejtpërdrejtë ushtarak. Në këtë aspekt, lufta e re e ftohtë i ngjan asaj të vjetër, me hijen e një lufte globale dhe asgjësimit bërthamor që duket i madh.

Duhet të nxirren mësime nga historia dhe SHBA-ja dhe Kina duhet të krijojnë mekanizma efektivë të de-përshkallëzimit. Dialogu dhe ndërtimi i besimit midis dy superfuqive mund të kufizojnë pasojat ekonomike dhe gjeopolitike të përplasjes së tyre për pjesën tjetër të botës.

Autori i shkrimit, Rabah Arezki është anëtar i lartë në Shkollën Kennedy të Harvardit.

(Publikuar në Aljazeera, përkthyer nga Klankosova.tv)

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.