Në betejën e re për Paqësorin, SHBA dhe Kina i detyrojnë shtetet rajonale të marrin anën

Shtetet e Bashkuara të Amerikës në përpjekje për të kundërshtuar ekspansionizmin ushtarak kinez dhe ndikimin politik në Indo-Paqësorin, bëri një tjetër hap të rëndësishëm në javën e kaluar me një marrëveshje për të thelluar lidhjet e mbrojtjes dhe sigurisë me Filipinet.

Megjithatë, suksesi i presidentit amerikan Joe Biden në zhvillimin e aleancave dypalëshe dhe shumëpalëshe mund të ketë më shumë të bëjë me rritjen e kujdesit në të gjithë rajonin për Pekinin sesa një dëshirë të papritur për partneritet më të ngushtë me Uashingtonin.

Shumë njerëz në vendet më të vogla, tradicionalisht të paangazhuara, të shqetësuar se mos kapen në mes, ndoshta do të preferonin që qeveritë e tyre të mos merrnin fare anë. Kjo betejë e përsëritur për Paqësorin duket në mënyrë shqetësuese si ngrohja për një luftë të dytë të ftohtë.

Pretendimi i ashpër i Kinës për sovranitet mbi pjesën më të madhe të Detit të Kinës Jugore i ka tjetërsuar fqinjët, duke provokuar konfrontime të shumta mbi lirinë e lundrimit, ishujt e diskutueshëm dhe burimet e energjisë.

Frikësimi i pandërprerë i Tajvanit nga Pekini, ngritja e madhe ushtarake, përgjigja e padobishme ndaj pandemisë dhe mbështetja për luftën e Rusisë në Ukrainë, përshtaten me një model më të gjerë të arrogancës zhgënjyese dhe sjelljes dominuese.

Presidenti Xi Jinping këmbëngul se Kina thjesht dëshiron një botë shumëpolare të qëndrueshme dhe të begatë, ku vendet ndjekin rrugën e tyre, pa ndërhyrje nga jashtë dhe idetë perëndimore për të drejtat “universale” demokratike dhe të njeriut. Por ajo që kjo përfundon në praktikë është një përpjekje transparente e Kinës për të zëvendësuar lidershipin global amerikan me të sajin dhe për të përmbysur rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla të pas vitit 1945.

Analistët perëndimorë ndonjëherë gabimisht ia atribuojnë Xi një gjeni për masterplanet strategjike që ai në fakt nuk i posedon. Xi nuk është gjigant karizmatik si Mao Ce Duni – përveçse, si Mao, ai bën gabime të përmasave gjigante.

Politikat e tij përkeqësuan rënien e fundit ekonomike të Kinës duke zgjeruar kontrollin e partisë komuniste mbi bizneset private. Bllokimet e keqkuptuara nga Covid dhe një krizë borxhi në tregun e pronës ishin gjithashtu puna e tij.

Në fund, Xi është thjesht një tjetër politikan i gabueshëm, oportunist, i fokusuar te pushteti. Fjala e tij e re – titullizimi – ka të bëjë kryesisht me ruajtjen e dominimit të tij dhe të pakundërshtueshëm të partisë.

Ofensiva diplomatike e Xi “luftëtar-ujk” është një nga gabimet e tij më të mëdha. Duke pasur parasysh detyrën e tij për t’i treguar botës “shpirtin luftarak” të Kinës, këta të dërguar verbalisht, ndonjëherë fizikisht, agresivë e kanë dëmtuar jashtëzakonisht imazhin e saj ndërkombëtar.

Vjeshtën e kaluar, i shqetësuar për rritjen ekonomike të prapambetur, tensionet tregtare dhe trazirat e brendshme, Xi u përpoq të frenonte të dërguarit e tij të zhurmshëm ndërsa miratoi një ton më pak konfrontues me perëndimin pas një takimi me Biden në Bali.

Megjithatë, luftëtarët e ujqërve, duke përfshirë Qin Gang, ministrin e ri të jashtëm, janë ende duke e hedhur peshën e tyre rreth gjashtë muaj më vonë. Komentet fyese nga ambasadori i Kinës në Manila, i cili duket se kërcënon sigurinë e filipinasve që punojnë në Tajvan, janë një rast i tillë.

Reagimi që pasoi ndihmoi në rritjen e mbështetjes publike për marrëveshjen e javës së kaluar të Shtëpisë së Bardhë me presidentin e Filipineve, Ferdinand Marcos, i cili konfirmoi aksesin e SHBA në katër baza ushtarake.

Marcos është përpjekur të balancojë marrëdhëniet e tij me dy fëmijët e mëdhenj në bllok. Kina është partneri kryesor tregtar i Filipineve. Ai vizitoi Pekinin në janar. Megjithatë, në Manila, si në Indonezi, Vietnam, Singapor dhe fqinjë të tjerë, të frikësuar se do të shtypen nga rivaliteti i superfuqive, ngacmimi kinez – i tipizuar nga ngacmimi i anijeve të rojes bregdetare të Filipineve – mund të jetë në majë të peshores.

Zyrtarët amerikanë thonë se ata “po shtyjnë një derë të hapur” në të gjithë rajonin. Duke ndikuar në avantazhin, Antony Blinken, Sekretari i Shtetit i SHBA-së, u përpoq të joshë liderët vietnamezë në prill.

Biden, ndërkohë, shkon në Hiroshima këtë muaj për një samit të G7 dhe në Australi për një takim të Quad – një grup që përfshin Indinë dhe Japoninë dhe përpiqet të frenojë ndikimin kinez.

Bashkëpunimi ushtarak i SHBA me Australinë po rritet përmes paktit të ri Aukus dhe ndarjes së zgjeruar të bazave. Japonia, tashmë një aleat i ngushtë, po dyfishon shpenzimet e mbrojtjes. Biden kohët e fundit rinovoi garancitë bërthamore të SHBA për Korenë e Jugut.

Shumë në rajon mbeten të kujdesshëm si për Kinën ashtu edhe për SHBA-në. Kryeministri i ri i Malajzisë, Anwar Ibrahim, duket i prirur mirë ndaj Pekinit. Por ai kundërshton me vendosmëri pretendimet e saj detare. Zelanda e Re gjithashtu shkel një vijë të mirë.

Përpjekja e SHBA për të rekrutuar aleatë rajonalë si pjesë e “shkëputjes” së saj globale në rritje nga Kina paraqet sfida të veçanta për Biden, duke pasur parasysh zotimin e tij për të nxitur demokracinë në mbarë botën.

Udhëheqësi i Indisë, Narendra Modi, vepron në mënyrë diktatoriale. Vietnami njëpartiak nuk është fener demokratik. Tajlanda, përballë zgjedhjeve kyçe më 14 maj, është ngjitur në mënyrë të pasigurt pas demokracisë. Gjeneralët e Mianmarit tashmë e kanë shkatërruar atë.

Megjithatë, qeveritë e Indo-Paqësorit me siguri e kuptojnë se politika e SHBA-së nuk motivohet përfundimisht nga idealizmi apo altruizmi. Uashingtoni, si çdo fuqi e madhe, në fund të fundit punon për të mbështetur dominimin e tij global dhe për të siguruar interesat e tij në çdo mënyrë që të mundet.

Evropa dhe BE-ja, të cilat po rishqyrtojnë marrëdhëniet me Kinën, përballen me një dilemë identike. Emmanuel Macron i Francës mbron një qasje pajtuese, jo-gjykuese – dhe autonomi më të madhe nga SHBA. Të tjerët nuk pajtohen ashpër dhe Pekini i nxit në mënyrë aktive këto ndarje. Britania e izoluar ka gjithashtu shqetësime, por pakkush u intereson më se çfarë mendon. Siç tregon zgjedhja e përfaqësuesit të kurorëzimit, Kina sigurisht që nuk e bën këtë.

Ukraina e shtrembëron debatin. Shumë evropianë janë të dëshpëruar për të mbajtur SHBA-në në anën e tyre ndërkohë që lufta është në zjarr – edhe nëse kjo shqetëson Pekinin. Makthi i tyre më i keq është se SHBA-ja nën një Donald Trump të rizgjedhur largohet.

Sido që të jetë, duket se Biden mund të mbështetet tani për tani në Xi të padepërtueshëm, më pak se të gjithëfuqishëm për të bërë rastin e Amerikës për një bashkim gjithnjë e më të ngushtë evropian dhe aziatik – duke ofenduar, frikësuar dhe larguar pa nevojë vendet e tjera.

Merrni, për shembull, sugjerimin e fundit fyes nga i dërguari luftëtar i Kinës në Paris, Lu Shaye, se ish-republikat sovjetike nuk janë vërtet shtete të pavarura dhe sovrane. Ishte një autogol jashtëzakonisht i marrë.

Pekini u distancua duke mërmëritur nga Lu, por nuk kërkoi falje. Episodi ofron një mësim të dobishëm. Nëse kjo është ajo që do të thotë lidershipi i ardhshëm global kinez, kini kujdes.

Autori i shkrimit Simon Tisdalli, është një analist i çështjeve të jashtme.

(Publikuar në The Guardian, përkthyer nga Klankosova.tv)

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.