Lufta hibride e Rusisë kundër Malit të Zi

Mali i Zi do të mbajë zgjedhjet presidenciale më 19 mars. Këto zgjedhje kanë tërhequr pak vëmendje jashtë Ballkanit Perëndimor, pasi shumica e audiencës janë të përqendruara në shfaqjet agresive të pushtetit të Putinit në Ukrainë. Ndërsa mjetet e Putinit në Ballkanin Perëndimor mund të mos përfshijnë tanke dhe avionë si në Ukrainë, ai po bën një luftë hibride të spikatur, edhe në Mal të Zi. Evropa dhe SHBA-ja duhet të kenë parasysh, pasi zgjedhjet në Mal të Zi mund të kenë implikime sigurie për Ballkanin Perëndimor.

Ndërsa kandidatët për president nuk janë konfirmuar ende, një lider i partisë pro-ruse Fronti Demokratik, Andrija Mandiq, ka shpallur kandidaturën e tij. Sinisha Vukoviq, profesor i Menaxhimit të Konflikteve dhe Drejtor i Programit të Politikave Globale në Universitetin Johns Hopkins (SAIS) përshkruan se si ekzistojnë tashmë shqetësime në lidhje me “kualifikimin e kandidatëve të caktuar” për shkak të “posedimit të tyre të pretenduar të shtetësisë së dyfishtë me Serbinë, gjë e cila në disa raste do t’i skualifikonte ata nga kualifikimi”. Ndërsa zyrtarët zgjedhorë të Malit të Zi i kanë kërkuar Serbisë të provojë nëse këto akuza janë të vlefshme, Vukoviq beson se Serbia do të zgjedhë heshtjen, pasi “ka qenë normë deri më tani”.

Presidenti aktual, Milo Gjukanoviq, erdhi në pushtet në maj 2018. Gjatë gjithë mandatit të tij, Gjukanoviqi ndihmoi Malin e Zi të bëhej një vend anëtar i NATO-s dhe e vendosi Malin e Zi në rrugën e kandidaturës për anëtarësim në BE. Roli i presidentit është ceremonial në Mal të Zi. Megjithatë, një President i ri, veçanërisht një pro-rus, mund të ketë pasoja të mëdha udhëheqëse. Gjukanoviqi nuk e pranoi kandidatin e propozuar nga parlamenti për kryeministër, të mbështetur nga partitë pro-serbe, duke thënë se akti është “antikushtetues”.

Rusia ka vite që ndërhyn në Ballkanin Perëndimor. Milan Jovanoviq, anëtar në Këshillin Atlantik të Malit të Zi, vëren se si Rusia kërkon të “paraqesë veten si një alternativë ndaj Perëndimit” duke “inkurajuar ndjenjat antiperëndimore” dhe “duke dëmtuar reformat që janë një parakusht për integrimin e mëtejshëm të rajonit në strukturat euroatlantike ekonomike, politike dhe të sigurisë”. Në diskutimin e qëllimeve imediate të Moskës në Ballkan, Jakub Janda, Drejtor i Qendrës Evropiane të Vlerave për Politikën e Sigurisë në Pragë, përshkruan se si “qëllimi i Rusisë është të ndalojë praninë e NATO-s… Rusia duhet të jetë në gjendje të destabilizojë Ballkanin në mënyrë strategjike për të shantazhuar vendet evropiane të NATO-s kur Rusia do të ketë nevojë për të”. Në vitin 2018, një vit pas pranimit të Malit të Zi në NATO, presidenti i SHBA-së, Donald Trump, paralajmëroi në mënyrë famëkeqe se mbrojtja e një aleati të vogël të NATO-s në Mal të Zi mund të çojë në Luftën e Tretë Botërore. Rusia ka përdorur me sukses përçarjen dhe tjetërsimin në SHBA, të krijuar gjatë administrimit të Presidentit Donald Trump, si dhe problemet e brendshme të fundit në BE, për t’i hapur rrugën palëve të treta për të destabilizuar rajonin.

Kremlini është fokusuar te Mali i Zi, pasi ka “dobësi të konsiderueshme institucionale” që e bëjnë atë zinxhirin më të dobët në lidhjen e vendeve pro-perëndimore në Ballkanin Perëndimor. Vukoviqi përshkruan se si “gjatë dy viteve të fundit, Mali i Zi është kthyer nga një kryesues në integrimin në BE në një vend që diskutohet në takimet e Këshillit të BE-së si vend i ngjashëm me situatat në Jemen, Libi dhe kriza të tjera të përhershme globale”. Një aleat i vjetër i Moskës, Mali i Zi u nda nga Serbia në vitin 2006, duke ndjekur një rrugë të re pro-perëndimore të orientuar drejt anëtarësimit në NATO. Duke e parë zgjerimin e NATO-s drejt lindjes si një kërcënim, Rusia loboi fort për të dekurajuar Malin e Zi që të bashkohej me aleancën. Në vitin 2016, Kremlini shkoi aq larg sa mbështeti një përpjekje për grusht shteti. Megjithatë, Mali i Zi u bashkua me NATO-n në vitin 2017. Vukoviqi vëren se si, për Putinin, “grushti i dështuar i shtetit në vitin 2016 dëshmoi se fuqia e fortë dhe mjetet shtrënguese kanë ndikim shumë të kufizuar dhe se një proces i ngadalshëm në rritje i gërryerjes së agjendës perëndimore në rajon është shumë më efektiv dhe më i qëndrueshëm”. Për më tepër, Moska e sheh Malin e Zi si nënbarkun e butë të NATO-s, pasi vendi ka dalje në detin Adriatik, një vend strategjik i rëndësishëm për operacionet ushtarake perëndimore.

Rusia ka ndërhyrë historikisht në Mal të Zi nëpërmjet aleatit të saj, Serbisë. Teksa ndikimi i Rusisë në Ballkan nuk është edhe aq i fortë, Janda përshkruan se si “Rusia ka nevojë për aleatin e saj kryesor – Serbinë – për të zgjeruar ndikimin e saj në të gjithë Ballkanin nëpërmjet rrjeteve të inteligjencës, skemave të financimit, Kishës Ortodokse ose grupeve të ekstremit të djathtë”. Vukoviqi përshkruan se si “peizazhi mediatik në Mal të Zi kontrollohet shumë nga kompanitë mëmë në Serbi, shumica e tyre shumë të buta me propagandën pro-ruse që buron nga mediat e tyre në Serbi”.

Kisha Ortodokse Serbe me prirje nga Moska jo vetëm që është institucioni më i madh fetar në Mal të Zi, por është përdorur gjithashtu për të mbështetur agjendat politike. Putini kërkon të shfrytëzojë lidhjet e Malit të Zi me Rusinë për të minuar sovranitetin e tij. Jovanoviqi paralajmëron se Kisha ka pasur “paraqitje gjithnjë e më të shpeshta nga personalitete me konotacione politike”.

Ndërsa disa analistë argumentojnë se presidenti serb Vuçiq po përgatitet të ndërpresë lidhjet me Moskën në përgjigje të presioneve nga Perëndimi, Janusz Bugajski, anëtar i lartë në Fondacionin Jamestown, vëren se “marrëdhëniet midis Serbisë dhe Malit të Zi janë të ngjashme me ato midis Rusisë dhe Ukrainës, ku serbët nacionalistë mohojnë identitetin dhe historinë e veçantë të kombit malazez dhe kërkojnë të përvetësojnë trashëgiminë e tij dhe të kontrollojnë institucionet e tij”. Këto lidhje i japin Serbisë dhe Rusisë atë që Bugajski e përshkruan si “një marrëdhënie simbiotike për të ndihmuar në arritjen e objektivave të tyre”. Jovanoviqi tregon se si ideologjia i bashkon më tej dy vendet: “Ideja e botës serbe është një nga mjetet kryesore për përhapjen e ndikimit rus. Është një kopje e nismës së ‘Russkiy mir’ [Bota ruse]”.

Duke parë historinë e gjatë të ndërhyrjes së Rusisë në Mal të Zi, Perëndimi duhet të përgatitet që Rusia ta vazhdojë këtë, veçanërisht në zgjedhjet e ardhshme të Malit të Zi. Jovanoviqi thekson se “sfida kryesore në lidhje me zgjedhjet e ardhshme presidenciale është të mundësohet një proces i drejtë zgjedhor, pa ndërhyrje nga jashtë, veçanërisht në një situatë të ndikimit të madh mediatik nga jashtë, inxhinierisë politike të Kishës Ortodokse Serbe, së bashku me një listë të çrregullt zgjedhore”. Serbia ka të ngjarë të shfrytëzojë praninë e saj të gjerë mediatike në Mal të Zi për të përdorur propagandën pro-ruse për të cilën Vukoviqi shqetësohet se “do të banalizojë pa mëdyshje politikat dhe pikëpamjet pro-perëndimore”.

Rusia dhe Serbia do të përdorin gjithashtu rrugë financiare për të sponsorizuar kandidatët anti-perëndimorë. Bugajski përshkruan se si vendet ka të ngjarë të prishin financiarisht zgjedhjet e ndershme duke “financuar kandidatët e favorizuar dhe duke zhvilluar fushata dezinformuese kundër kundërshtarëve” siç bënë gjatë zgjedhjeve parlamentare të 2020. Vukoviqi shtjellon se si, “një zyrtar i qeverisë së Serbisë, djathtisti ekstrem francez Arnaud Gouillon, deklaroi se Serbia do të ndajë tre herë më shumë para për organizatat serbe nga Mali i Zi këtë vit sesa në vitin 2022 – rreth 4,270,000 euro”. “Mbi të gjitha, nacionalistët serbë dhe rusë kërkojnë hakmarrje politike kundër Partisë Demokratike të Socialistëve të Malit të Zi ose rivendosjen e pavarësisë së Malit të Zi në 2006 dhe marrjen e anëtarësimit në NATO në 2017”, shton Bugajski.

Në formësimin e një përgjigjeje ndaj planeve të Serbisë dhe Rusisë për ndërhyrjen në zgjedhjet në Mal të Zi, Vukoviqi thekson se si “partnerët perëndimorë duhet të marrin pjesë më fuqishëm dhe drejtpërdrejt në shtypjen e ndërhyrjes së huaj dhe ndikimit malinj”, pasi “Mali i Zi është edhe një herë një rast provë dhe tregon se si kërcënimet hibride nga Rusia dhe përfaqësuesit e saj mund të jenë efektive nëse Perëndimi i injoron paralajmërimet”. /Klankosova.tv

Shkrimi origjinal është botuar në “Kyiev Post”, dhe është përkthyer nga Klankosova.tv

Klikoni KËTU për t’u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.