Kemi greva, protesta dhe skandale – Ukraina është më shumë se një zonë lufte

Pas një viti lufte, audienca në mbarë botën është mësuar të shohë lajme nga Ukraina pothuajse çdo ditë. Ata kanë parë tmerret e konfliktit, qëndrueshmërinë dhe suksesin befasues të rezistencës ukrainase. Por ndonjëherë pamja e njerëzve dhe shoqërisë aktuale nën konfliktin ushtarak humb. Ukraina është më shumë se një vend ku po ndodh një luftë. Vendi ecën përpara dhe përballet me korrupsionin, emigracionin dhe çështjet ekonomike, si dhe çështjet e pagave dhe të drejtave të bazuara në gjini, ashtu si kudo tjetër.

Unë i mbuloj të gjitha këto gjëra si një reportere me qendër në Kiev. Një ndryshim që kam vënë re gjatë vitit të kaluar është se dëshira e njerëzve për drejtësi në shtëpi nuk është zvogëluar. Sido që të jetë, ajo është bërë më e fortë – dhe me të drejtë, pasi shumica e qytetarëve po rrezikojnë jetën e tyre për të luftuar kërcënimin gjenocidal të paraqitur nga Rusia. Njerëzit kanë një interes kaq personal në të ardhmen e Ukrainës, ata janë më të ndjeshëm se kurrë më parë për atë se çfarë lloj vendi po bëhemi dhe si duhet të jenë gjërat pas luftës.

Dy ngjarje të fundit ilustrojnë këtë ndryshim. E para ishte reagimi ndaj videove të festave të kohës së luftës në Kiev, të bëra nga influencues të rinj në Instagram, që dyshohet se shfaqnin gra që përdhunoheshin në gjendje të dehur. Kur prezantuesja televizive ukrainase Yaroslava Kravchenko tërhoqi vëmendjen ndaj videove në faqen e saj në Instagram, pati një zemërim të menjëhershëm – jo vetëm për vetë incidentin, por për faktin se njerëzit mund të silleshin në këtë mënyrë në kohë lufte.

Autoritetet e Ukrainës nuk e kanë marrë gjithmonë dhunën me bazë gjinore aq seriozisht sa duhet, por zemërimi i shtyu autoritetet të bënin arrestime të shpejta. Presidenti Zelenskiy falënderoi policinë në një nga fjalimet e tij televizive të natës. “Kur shoqëria kujdeset dhe është e bashkuar, ne mund të bëjmë shumë së bashku,” postoi Kravchenko në Instagram.

Incidenti i dytë, më i njohur ndërkombëtarisht, ishte ekspozimi i një gazetari hulumtues për korrupsionin në ministrinë e mbrojtjes, i cili u zbulua se kishte blerë ushqime për ushtarakët me pothuajse trefishin e çmimit të tregut. Skandalet e korrupsionit nuk janë asgjë e re në Ukrainë, por ashtu si me videot në Instagram, ky shkaktoi zemërim të ngjashëm të përhapur dhe kërkesa për veprim.

Në të njëjtën kohë, drejtësia ka më shumë pengesa se kurrë – jo vetëm për shkak të kërcënimit të jashtëm nga Rusia, por sepse lufta ka ngritur barriera të brendshme dhe tensione midis autoriteteve ukrainase dhe njerëzve që ata supozohet të përfaqësojnë.

Ndërsa ukrainasit e kanë shkallën më të lartë të besimit te ushtria, qeveria ukrainase nuk duartrokitet gjithmonë për veprimet e saj. Qeveria e ka përdorur gjendjen e jashtëzakonshme për të shtyrë reformat që më parë kanë qenë subjekt i një shqyrtimi dhe kundërshtimi intensiv publik. Kjo përfshin heqjen e përkohshme të marrëveshjeve kolektive për çështje të tilla si pagat dhe pushimet për punonjësit e kompanive të vogla dhe të mesme, dhe një ligj për planifikimin urban që u jep të drejta pothuajse të pakufizuara ndërtuesve të pronave, me pak mbikëqyrje publike.

Në vitin 2019, kur e njëjta qeveri u përpoq të miratonte një projektligj që do t’u hiqte punëtorëve shumë nga të drejtat e tyre themelore, sindikatat e kundërshtuan atë me protesta masive. Edhe ky projektligj është rikthyer, por sindikatat do ta kenë më të vështirë ta luftojnë këtë herë sepse protestat tani janë të ndaluara me ligjin ushtarak.

Njerëzit janë të gatshëm të tolerojnë disa masa jopopullore – për shembull, një rritje të dënimeve penale për ushtarët që nuk i binden urdhrave dhe një shkurtim të disa përfitimeve ushtarake – pasi ekziston një mirëkuptim i përgjithshëm midis ukrainasve se konflikti i brendshëm mund të përfitojë nga Rusia. Por të kërkosh llogari nga qeveria dhe të kërkosh më mirë, edhe në kohë të vështira, është një traditë ukrainase.

Pavarësisht ndalimit të protestave dhe tubimeve publike, disa qytetarë kanë punuar për të tërhequr vëmendjen ndaj padrejtësive që përndryshe mund të anashkaloheshin në mes të luftës. Një nga më të spikaturat është fushata e familjeve të robërve të luftës, të cilët mendojnë se nuk po dëgjohen nga autoritetet. Informacioni për fatin e të burgosurve ukrainas kontrollohet rreptësisht dhe familjeve u thuhet të mos tërheqin vëmendjen te të dashurit e tyre në rast se rrit vlerën e tyre në negociatat e shkëmbimit të të burgosurve me Rusinë.

Shumë familje besojnë se ky është një justifikim për mosveprim: “Nëse ne heshtim, ata do t’i lënë të burgosurit tanë ukrainas atje,” më tha Angelika Kalashnikova, motra e një ushtari të kapur nga brigada 93, kur raportova për këtë çështje vitin e kaluar. Familjet e të burgosurve e kanë gjetur njëri-tjetrin përmes rrjeteve sociale dhe organizojnë mitingje për të ushtruar presion ndaj autoriteteve.

Vitin e kaluar pati gjithashtu një grevë të suksesshme nga minatorët në Ukrainën perëndimore, duke protestuar ndaj vendimit të qeverisë për të riemëruar menaxherët që më parë ishin akuzuar për korrupsion dhe të shkarkuar. Dhe ashtu si në Mbretërinë e Bashkuar, punonjësit e kujdesit shëndetësor kanë bërë fushatë kundër masave shtrënguese në spitale pasi reformat e drejtuara nga tregu çuan në mbyllje dhe teprica vitin e kaluar. Mund të ketë më shumë protesta nëse propozimet më të gjera për të shkurtuar pagat dhe numrin e punonjësve të shtetit shkojnë përpara.

Mënyra se si ukrainasit luftojnë për një vend më të mirë gjatë kohës së luftës, edhe me opsione të kufizuara për të ndikuar në vendimmarrje, jep shpresë për të ardhmen e tij. Njerëzit janë përpjekur të ruajnë të drejtën e tyre për të protestuar. Veçanërisht, një peticion për legalizimin e martesës së të njëjtit seks mblodhi më shumë se 28,000 nënshkrime verën e kaluar – pragu përtej të cilit presidenti duhet të shqyrtojë zyrtarisht një propozim.

Ndërsa Ukraina vazhdon të diskutohet në kryeqytetet ndërkombëtare, nisma të tilla janë një kujtesë se ukrainasit e zakonshëm – dhe jo vetëm udhëheqësit e tyre – duhet të kenë të drejtën të vendosin për të ardhmen e vendit të tyre. Edhe gazetarët janë pjesë e kësaj lufte. Pavarësisht luftës, unë dhe kolegët e mi kemi vazhduar të raportojmë për aktivizmin bazë dhe të hetojmë korrupsionin. Pavarësia jonë duhet të garantohet.

Lufta për ndryshim në Ukrainë gjatë kohës së luftës nuk e minon integritetin e saj dhe nuk duhet të përdoret si mjet për të argumentuar kundër pavarësisë së Ukrainës. Është një e drejtë themelore në një vend të pavarur, për të cilën njerëzit kanë vënë jetën në linjë.

Autorja e këtij shkrimi, Kateryna Semchuk është korrespondente në Ukrainë për OpenDemocracy, projekti i së cilës ODR mbulon politikën dhe shoqërinë në shtetet post-sovjetike.

(Publikuar në The Guardian, përkthyer nga Klankosova.tv).