Finlanda në NATO: Vendi mund të heq dorë nga një aleat i vjetër

Kur bëhet fjalë për miqësitë midis kombeve, nuk ka shumë gjëra midis Suedisë dhe vendit tim të Finlandës.
Ne nuk jemi vetëm fqinjë; Ne jemi të lidhur me shekuj të historisë së përbashkët. Pjesë të Finlandës u sunduan për 500 vjet (ndonjëherë me shqetësim, për të qenë e sinqertë) nga mbretëria e Suedisë. Dhe së bashku me finlandishten, suedishtja është një nga dy gjuhët zyrtare në Finlandë. Shumica e finlandezëve mësojnë të flasin mirë gjuhën.

Në dekadat e fundit, dy vendet tona kanë qenë edhe aleatë të ngushtë ushtarak. Në fakt, Suedia është partneri më i ngushtë mbrojtës i Finlandës. Të dy vendet kanë bashkëpunuar në fushën e mbrojtjes që nga vitet 1990. Ky bashkëpunim i ngushtë ushtarak është një nga arsyet pse, kur shumë vende të tjera në Evropën veriore dhe lindore nxituan për t’u bashkuar me NATO-n, Helsinki dhe Stokholmi zgjodhën të qëndronin jashtë. Ne ndjemë se i kishim të mbuluara nevojat tona të ndërsjella të mbrojtjes përballë Rusisë.
Finlanda ka gjithashtu mbrojtje të fuqishme ushtarake, të cilat ne i kemi zhvilluar sipas nevojës, duke jetuar nën hijen e një fqinji të fuqishëm rus, me të cilin kemi hyrë në luftë një herë më parë, kur ishte pjesë e Bashkimit Sovjetik. Deri një vit më parë, ne finlandezët në fakt mbanin idenë se fqinji ynë lindor ishte bërë një partner tregtar paqedashës dhe nuk përbënte më një kërcënim për sigurinë tonë kombëtare.

Pushtimi brutal i Ukrainës nga Moska e ndryshoi gjithçka. Shpejt u bë e qartë se nëse Finlanda dhe Suedia do të kishin një siguri reale nga agresioni i mundshëm rus, ne ka më shumë gjasa ta gjejmë atë brenda aleancës më të madhe ushtarake të NATO-s sesa vetë. Ne ishim veçanërisht të etur për mbrojtjen e ofruar nga neni 5 i traktatit të NATO-s, doktrina e mbrojtjes kolektive që thotë se një sulm ndaj një anëtari është i barabartë me një sulm ndaj të gjithë aleancës. Ka qenë një gur themeli i aleancës prej 30 anëtarësh të NATO-s që nga themelimi i saj në 1949 si një kundërpeshë ndaj Bashkimit Sovjetik.

Një pyetje e mprehët për finlandezët: A është kjo koha kur i ndajmë rrugët me Suedinë?
Presidenti i SHBA-së Joe Biden nënvizoi rëndësinë e artikullit gjatë takimeve të tij në Poloni këtë javë me liderët nga të ashtuquajturat nëntë vende të Bukureshtit – Bullgaria, Republika Çeke, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, Polonia, Rumania dhe Sllovakia – mbi vijën e parë të çdo armiqësie të mundshme me Moskën.

“Neni 5 është një angazhim i shenjtë që kanë bërë Shtetet e Bashkuara. Ne do të mbrojmë fjalë për fjalë çdo pëllëmbë të NATO-s”, i tha Biden grupit.

Finlanda dhe Suedia paraqitën aplikime për anëtarësim në NATO qershorin e kaluar, duke supozuar se ne do të ishim në një rrugë të shpejtë drejt pranimit. Kërkesat tona u dorëzuan njëkohësisht për të sinjalizuar se ne ishim të bashkuar në vlerësimin tonë për kërcënimin rus. Dhe nëse gjithçka shkon sipas planit, në muajt e ardhshëm dy kombet tona do të jenë anëtarë të plotë të NATO-s.
Por gjërat nuk kanë shkuar sipas planit – në fakt, pothuajse që nga fillimi, procesi i anëtarësimit ka goditur disa gunga në rrugë.

Njëzet e tetë shtete anëtare të NATO-s i pranuan aplikimet pothuajse menjëherë, por dy vende – Turqia dhe Hungaria – kanë hedhur një pikë kyçe në procesin e aplikimit, i cili kërkon unanimitet nga të 30 vendet aktuale anëtare të NATO-s.
Vëzhguesit politikë në Hungari thonë se Budapesti duket se do të dalë në pension ndërsa procesi i aplikimit vazhdon këtë pranverë. Ligjvënësit hungarezë kanë planifikuar një votim mbi ofertat e Finlandës dhe Suedisë në NATO në fillim të marsit dhe zyrtarët kanë sinjalizuar se presin të miratojnë të dyja ofertat.

Turqia, megjithatë, është një çështje tjetër. Ankaraja dëshiron që Finlanda dhe Suedia të marrin një linjë më të ashpër kundër individëve brenda kufijve të tyre përkatës, të cilët po i quan terroristë. Zemërimi i Turqisë është përqendruar te anëtarët e Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit, e cila quhet shkurtimisht PKK, si dhe te disa grupe të tjera politike.
PKK, të cilën Ankaraja e ka akuzuar se kërkon të formojë një shtet të pavarur në Turqi, ka zhvilluar një luftë të armatosur kundër qeverisë dhe është cilësuar një organizatë terroriste nga Turqia, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian.

Presidenti turk Recep Tayyip Erdogan ka akuzuar Suedinë dhe Finlandën se janë “si shtëpi pritëse për organizatat terroriste”, por ai është veçanërisht i pakënaqur me Suedinë. Kërkesa kryesore nga Ankaraja është që të dyja vendet të ekstradojnë individë të kërkuar që jetojnë në territorin e tyre.

Djegja e një Kurani nga protestuesit gjatë një demonstrate jashtë ambasadës turke në Stokholm muajin e kaluar ishte pika e fundit për Erdoganin. Ankaraja tani ka sinjalizuar se mund të jetë e gatshme të pranojë Finlandën si një anëtare të ardhshme të NATO-s, por deri më tani ka bllokuar anëtarësimin për Suedinë.

E gjithë kjo ngre një pyetje të mprehtë për finlandezët: A është këtu koha kur ndahemi me Stokholmin? Kur bëhet fjalë për sigurimin e një vendi të lakmuar në aleancën ushtarake të NATO-s, a mendon çdo njeri – çdo komb – për vete?

Muajt e fundit, kjo mundësi e pakëndshme është debatuar hapur në qarqet politike dhe të sigurisë, dhe mes qytetarëve mesatarë në vendin tim me rreth 5.5 milionë banorë. Zyrtarët nga të dy vendet po ecin përpara, edhe në mes të pasigurisë në rritje nëse dy aleatët nordikë mund të ecin përpara së bashku.

Kryeministrja e Finlandës Sanna Marin tha në një konferencë shtypi në Stokholm këtë muaj se Helsinki do t’i bashkohet NATO-s “dor për dorë” me Suedinë. Megjithatë, ka interpretime të ndryshme të “dorës për dore”.
Këtë javë, presidenti i Finlandës Sauli Niinistö u takua në Suedi me kryeministrat e Suedisë dhe Norvegjisë dhe tha në një konferencë shtypi vijuese: “Në masën që varet nga ne, ne do të shkojmë dorë për dore, por Turqia ka ratifikimin në duart e veta dhe ne nuk mund të bëjmë asgjë për këtë”.

Kjo duket se sugjeron se Finlanda po përgatitet për një skenar në të cilin Turqia planifikon të ratifikojë Finlandën së pari dhe ta lërë çështjen e pranimit të Suedisë në NATO për një ditë tjetër.

Disa finlandezë mendojnë, në fakt, se ka kuptim që ne të shkojmë të parët, duke pasur parasysh kufirin prej më shumë se 1287 kilometra që ndajmë me Rusinë, duke krijuar një rrezik më të madh sigurie. Të tjerë mendojnë se në fund, nuk do të ketë aq shumë ndryshim nëse Finlanda bashkohet e para dhe Suedia pas disa muajsh. Por në një botë të parregullt, të dy vendet janë të etur për të mbyllur marrëveshjen sa më shpejt që të jetë e mundur.

Nëse Helsinki po kërkon udhëzime nga populli finlandez nëse do të vazhdojë me ose pa Stokholmin, atëherë qeveria nuk ka fat: finlandezët janë të ndarë pothuajse në mes për këtë pyetje, sipas një sondazhi të fundit.

Një sondazh i këtij muaji nga grupi i sondazheve Taloustutkimus zbuloi se një shumicë e vogël (53%) e finlandezëve thanë se do të ishin të gatshëm t’i bashkoheshin aleancës përpara Suedisë.

Në dy ditët e fundit – mes presionit nga Shtetet e Bashkuara dhe anëtarët e tjerë të NATO-s – Ankaraja ka sinjalizuar se mund të tërhiqet. Në fillim të këtij muaji, një grup dypartiak prej 27 senatorë amerikanë tha në një letër drejtuar presidentit amerikan Joe Biden se bllokimi i vazhdueshëm i Ankarasë për anëtarësimin e Suedisë dhe Finlandës në NATO po dëmton të gjithë aleancën. Ligjvënësit i kërkuan Biden të shtyjë shitjen e planifikuar të avionëve luftarakë F-16 në Turqi derisa ajo të pranojë të lejojë Suedinë dhe Finlandën të bashkohen me NATO-n.

Këto kërcënime mund të jenë ato që kanë çuar në një zbutje të tonit të debatit ditët e fundit. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg i tha Reuters të enjten se ai ka parë përparim në bisedimet me Turqinë për ofertën e anëtarësimit të Suedisë dhe ende synon që Suedia dhe Finlanda t’i bashkohen aleancës deri në samitin e saj të korrikut në Vilnius, Lituani.
Udhëheqësi i NATO-s shtoi se Turqia, Finlanda dhe Suedia do të mbajnë një takim në selinë e aleancës muajin e ardhshëm “për të adresuar sfidat” që kanë penguar aplikimin e Suedisë për pranim.

Pra, duket se samiti i NATO-s i korrikut mund të vulosë gjithashtu fatin e Suedisë – dhe përfundimisht të përcaktojë nëse Helsinki e braktis mikun e tij të vjetër dhe do të shkojë përpara vetëm në aleancën ushtarake.

(Marja Heinonen, është autore e disa librave. Ajo ka më shumë se tre dekada përvojë si gazetare, redaktore dhe akademike).

(Shkrimi origjinal është publikuar në CNN, ndërsa është përkthyer nga Klankosova.tv)