Duke u përballur me tragjedinë, Turqia përmirëson lidhjet me Greqinë dhe Armeninë

Në vitet e fundit, politika e jashtme e Turqisë është përcaktuar me rivendosje. Ankaraja e ka varrosur skenën dhe është ri-angazhuar me disa vende me të cilat ka qenë prej kohësh në kundërshtim, duke përfshirë Emiratet e Bashkuara Arabe, Egjiptin dhe Izraelin.

Një afrim me qeverinë e Sirisë është gjithashtu në tavolinë, me presidentin Rexhep Tajip Erdogan që tha se do të konsideronte takimin me homologun e tij sirian për “të nxitur paqen dhe stabilitetin në rajon”.

Tani, tërmetet vdekjeprurëse të 6 shkurtit duket se i kanë hapur rrugën Turqisë për të ndrequr lidhjet e saj me edhe më shumë fqinjë.

Merreni shembull Greqinë. Përpara tërmeteve, të cilët morën dhjetëra mijëra jetë dhe rrafshuan qytete të tëra në juglindje të Turqisë, marrëdhëniet e vendit me Greqinë ishin në prag të kolapsit. Me përgatitjen e të dy vendeve për zgjedhje, ekzistonte frika e përhapur se tensionet gjithnjë në rritje në Egje dhe Mesdheun Lindor mund të përshkallëzoheshin në një konfrontim ushtarak të plotë. Por gjithçka ndryshoi pasi goditën tërmetet dhe shkalla e shkatërrimit me të cilën po përballet Turqia u bë e dukshme.

Qeveria e Greqisë dërgoi dhjetëra mijëra tenda, shtretër dhe batanije në zonën e fatkeqësisë për të ndihmuar të mbijetuarit. Ajo gjithashtu vendosi ekipe të pajisura plotësisht të profesionistëve të shpëtimit, mjekëve dhe paramedikëve në rajon. Më 12 shkurt, ministri i Jashtëm grek, Nikos Dendias bëri një vizitë në provincën Hatay të goditur nga tërmeti, duke u bërë zyrtari i parë i lartë nga një vend anëtar i Bashkimit Evropian që e bën këtë. Qytetarët privatë grekë kanë qenë gjithashtu të etur për të mbështetur fqinjët e tyre gjatë kësaj krize, duke dhuruar atë që munden për bamirësitë që punojnë në zonat e prekura dhe duke ndarë mesazhe solidariteti në mediat sociale. Turqia u përgjigj me mirënjohje të sinqertë, duke e bërë Dendias të thotë se e mirëpret “ndryshimin e tonit të Ankarasë”.

Ky përmirësim dramatik i marrëdhënieve përballë një krize humanitare nuk ishte veçanërisht befasues për vëzhguesit afatgjatë të marrëdhënieve Turqi-Greqi, pasi të dy vendet ishin angazhuar me sukses në të ashtuquajturën “diplomaci tërmetesh” për herë të parë në vitin 1999. Në vijim një tërmet vdekjeprurës në rajonin veriperëndimor të Marmarasë të Turqisë në gusht të atij viti, ministri i jashtëm i atëhershëm turk Ismail Cem dhe homologu i tij grek George Papandreu nisën një udhëtim për të përmirësuar marrëdhëniet e vendeve fqinje.

Afrimi pasues i hapi rrugën vendimit të dhjetorit 1999 të BE-së për t’i dhënë Turqisë statusin zyrtar të kandidatit.

Tërmetet çuan gjithashtu në një lehtësim të tensioneve Turqi-Armeni.

Duke lënë mënjanë mosmarrëveshjet dhe mosmarrëveshjet e saj të gjata me Ankaranë, qeveria armene dërgoi ushqim, ilaçe, ujë të pijshëm dhe furnizime të tjera emergjente në qytetet dhe qytezat e shkatërruara menjëherë pas tërmeteve. Ekipet armene të kërkimit dhe shpëtimit ishin gjithashtu në terren. Ekuipazhet armene që merrnin pjesë në operacionet e shpëtimit në Gaziantep dhe Kahramanmaras, dy provinca që ishin shtëpia e komuniteteve të mëdha armene në të kaluarën, ishte shumë simbolike. Më e rëndësishmja, ndihma nga Armenia kaloi në Turqi përmes kufirit tokësor i cili është mbyllur që nga fillimi i viteve 1990. Në anën e pasme të këtyre gjesteve të vullnetit të mirë, Ministri i Jashtëm armen Ararat Mirzoyan vizitoi Ankaranë më 15 shkurt për të diskutuar mbi përpjekjet e vazhdueshme për të normalizuar lidhjet midis Armenisë dhe Turqisë.

Nuk ka dyshim se Turqia është në një bazë dukshëm më të mirë për të përmirësuar marrëdhëniet e saj me Armeninë dhe Greqinë tani sesa ishte vetëm një muaj më parë. Por a mundet që “diplomacia e tërmeteve” e vazhdueshme t’i transformojë me të vërtetë marrëdhëniet e Turqisë me dy fqinjët e saj, të cilët të dy – për arsye të historisë – duken të mëdha në imagjinatën e shoqërisë turke?
Perspektivat janë të përziera.

Sot, mes një rënieje ekonomike globale dhe një lufte në zemër të Evropës, Greqia ka shumë arsye për të provuar të përmirësojë marrëdhëniet e saj me Turqinë. Megjithatë, pavarësisht nga një fatkeqësi natyrore që i afron edhe një herë vendet fqinje, çështjet në rrënjë të problemeve të Greqisë dhe Turqisë mbeten të pazgjidhura.

Në tetor, për shembull, Turqia nënshkroi një memorandum mirëkuptimi me autoritetet libiane me bazë në Tripoli për të kërkuar naftë dhe gaz në det të hapur në pjesë të Mesdheut Lindor të pretenduara nga Greqia dhe Egjipti. Edhe pse një gjykatë libiane e ka pezulluar tani marrëveshjen, ajo mbetet një irrituese për Greqinë. Turqia, ndërkohë, ka të ngjarë të mos harroi lëvizjen e Greqisë për të forcuar praninë e saj ushtarake në Ishujt Egje dhe premtimet e kryeministrit Kyriakos Mitsotakis për të forcuar gardhin përgjatë kufirit greko-turk për të parandaluar azilkërkuesit të derdhen brenda. E fundit, por jo më pak e rëndësishme, nuk ka asnjë shenjë të një përparimi në Qipron e ndarë, ku Greqia dhe Turqia kanë qenë në mosmarrëveshje për dekada.
Pra, marrëdhëniet greko-turke mbeten të mbyllura në një rreth vicioz. Ka çdo arsye për të besuar se sapo Turqia të shërojë plagët e saj dhe të ngrihet përsëri në këmbë, mosmarrëveshjet e gjata midis dy kombeve do të kthehen në sipërfaqe.

Sot, Armenia ka edhe më shumë arsye se Greqia për të përmirësuar marrëdhëniet e saj me Turqinë. Humbja e vitit 2020 që pësoi kundër Azerbajxhanit në Nagorno-Karabakh ka zbuluar rreziqet e varësisë së saj nga Rusia. Moska jo vetëm që dështoi në shpëtimin e Jerevanit, por nuk bëri pothuajse asgjë për të ndaluar azerët dhe aleatët e tyre turq që të rimarrë territorin.
Si rezultat, Armenia tani ndjen nevojën për të ndryshuar politikën e saj të jashtme dhe i sheh marrëdhëniet më të forta me BE-në dhe një pajtim të mundshëm me Turqinë si një rrugë të mundshme përpara.

Korrikun e kaluar, kryeministri Nikol Pashinyan zhvilloi takimin e tij të parë ndonjëherë me Erdoganin, ndërsa merrte pjesë në samitin inaugurues të Komunitetit Politik Evropian në Pragë. Me Azerbajxhanin që ka dorën e sipërme në Karabak, Turqia është e lumtur të angazhohet me Armeninë – duke rritur statusin e saj si një lojtar kryesor në Kaukazin e Jugut. Përveç kësaj, qeveria turke po shikon krijimin e të ashtuquajturit Korridor i Mesëm që shkon në Azinë Qendrore nëpërmjet Armenisë dhe Azerbajxhanit. Një pjesë kritike e enigmës është i ashtuquajturi korridori Zanzegur që lidh përmes territorit armen enklavën azere të Nakhiçevanit, ngjitur me Turqinë, me Azerbajxhanin.

Megjithatë, ka edhe kufij se deri ku mund të shkojë ky afrim midis Turqisë dhe Armenisë.

Shkatërruesi kryesor janë përleshjet e vazhdueshme rreth Karabakut. Që nga dhjetori, “ambientalistët” azerbajxhanas kanë bllokuar të vetmen rrugë tokësore midis territorit të drejtuar nga armenët dhe Armenisë. Bllokada ka shkaktuar mungesë të barnave, ushqimeve dhe furnizimeve të tjera thelbësore. Duket se Baku po përpiqet të detyrojë palën armene të nënshkruajë një traktat paqeje që do të shihte kthimin e plotë të Karabakut në sovranitetin e Azerbajxhanit. Më 16 shkurt, Azerbajxhani madje paraqiti një draft. Për sa kohë që Azerbajxhani vazhdon përpjekjet e tij për të zgjeruar territorin e tij, një hap i madh përpara në frontin Armeni-Turqi ndoshta do të duhet të presë.

Vuajtjet dhe humbjet e jashtëzakonshme që përjetoi Turqia si rezultat i tërmetit të 6 shkurtit i shtynë fqinjët e saj të lënë mënjanë mosmarrëveshjet e rrënjosura thellë dhe inatet historike për të ofruar mbështetje dhe solidaritet. Por, ashtu siç ka ndodhur në vitin 1999, përpjekjet aktuale për diplomacinë kundër tërmeteve nuk kanë gjasa të prodhojnë përmirësime afatgjata dhe të qëndrueshme në marrëdhëniet dypalëshe. Me kalimin e kohës, realitetet e ashpra politike do të fillojnë dhe ne do të shohim një rikthim në tensionet dhe konfrontimet e vjetra.

(Artikulli origjinal është publikuar në Aljazeera, ndërsa është përkthyer nga Klankosova.tv).