A ka Rusia mjaftueshëm para për luftë?

Kanë kaluar nëntë muaj që kur ushtria ruse filloi pushtimin e plotë të Ukrainës. Ajo që synohej si një operacion i shpejtë ushtarak për të rrëzuar qeverinë ukrainase tani është kthyer në një luftë të zgjatur që ka marrë dhjetëra mijëra jetë të ushtarakëve dhe civilëve.

Edhe pse lufta po zhvillohet në territorin ukrainas, që po pëson humbjet më të rënda njerëzore dhe materiale, edhe Rusia është përballur me sfida të rënda që po prekin ekonominë e saj.

Bashkimi Evropian, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre kanë vendosur një sërë sanksionesh ndaj Moskës, që synojnë zyrtarët qeveritarë, importet dhe eksportet, industrinë dhe të ardhurat nga nafta dhe gazi.

Shumë ekspertë besojnë se sanksionet do të ndikojnë ndjeshëm në ekonominë ruse dhe kështu do ta detyrojnë Kremlinin të ndalojë agresionin në Ukrainë. Megjithatë, analiza ime e buxhetit të shtetit rus tregon se supozime të tilla nuk pasqyrojnë realitetin. Moska nuk do të pësojë kufizime të mëdha ekonomike në afat të shkurtër që mund ta detyrojnë atë të ndryshojë politikën e saj.

Sanksionet dhe fitimet e papritura

Sanksionet ekonomike të vendosura nga vendet perëndimore kanë çuar në një rënie ekonomike në Rusi, por ndoshta jo aq të madhe sa pritej. Sipas qeverisë ruse, në vitin 2022, Bruto Produkti i Brendshëm (BPB) do të bjerë me rreth 2.9 për qind dhe Banka Qendrore thotë se do të bjerë në 3 deri në 3.5 për qind, ose gjysmën e asaj që disa ekspertë llogaritën në muajin mars.

Menjëherë pas vendosjes së sanksioneve, Rusia u përball me një rritje të inflacionit. Çmimet e konsumit u rritën me 10 për qind në tetë javët pas pushtimit, por deri në maj, ato sërish u ulën.

Rubla ruse gjithashtu u ul ndjeshëm në shkurt dhe mars nga 75 rubla për një dollar në 135, duke rritur pritjet e inflacionit dhe duke rritur panikun në popullatën e përgjithshme. Duke kuptuar rrezikun e zhvlerësimit të vazhdueshëm, autoritetet ruse vendosën kufizime financiare dhe valutore në transaksionet rrjedhëse dhe kapitale. Rubla përfundimisht ra në 50 për një dollar dhe u stabilizua në 60.

Sanksionet perëndimore çuan gjithashtu në një reduktim të ndjeshëm të importeve në Rusi; ato ranë me 23 për qind dhe 14 për qind përkatësisht në tremujorin e dytë dhe të tretë të vitit 2022. Kjo, nga ana tjetër, ka rezultuar në një rënie prej 20 për qind të të ardhurave buxhetore lidhur me importet – përfshirë taksat dhe detyrimet doganore – në 10 muajt e parë të vitit.

Konfrontimi me Perëndimin për luftën në Ukrainë preku gjithashtu eksportet e hidrokarbureve të Rusisë, të cilat në vitin 2021 përbënin gati 50 për qind të totalit të eksporteve dhe 45 për qind të të ardhurave të buxhetit federal. Edhe para pushtimit rus, Gazprom kishte filluar të reduktonte furnizimin me gaz në Evropë në vitin 2021, gjë që rezultoi në një rritje të çmimeve.

Në prill, presidenti rus Vladimir Putin nënshkroi një dekret që kërkon që pagesat për gazin rus nga kompanitë evropiane të bëhen vetëm në rubla. Një numër vendesh evropiane refuzuan të binden dhe furnizimi me gaz për to u ndërpre. Në prill dhe maj, rrjedhja e gazit rus përmes sistemit të gazsjellësit ukrainas dhe tubacionit Yamal-Evropë përmes Polonisë u ndërpre gjithashtu. Pastaj sabotimi i gazsjellësit Nord Stream ndërpreu gazin në Gjermani në shtator.

Kështu, nga mesi i nëntorit, eksportet e Gazprom në Evropë (përfshirë Turqinë) u ulën me 43 për qind. Kompania – eksportuesi më i madh i gazit në Rusi – uli prodhimin me gati 20 për qind.

Por kjo nuk çoi në një rënie të të ardhurave; përkundrazi, Gazprom dhe buxheti federal kanë parë një fitim të papritur për shkak të rritjes së mprehtë të çmimeve të gazit. Në gusht, në kulmin e kësaj tendence, çmimet e gazit u rritën me 460 për qind nga viti në vit.

Fitimet e Gazprom u rritën aq shumë sa qeveria vendosi një taksë të përkohshme mbi të ardhurat e saj nga shtatori në nëntor, duke sjellë 1.248 trilion rubla (20 miliardë dollarë) në arkën e shtetit.

E njëjta situatë ka qenë edhe në sektorin e naftës. Plani i BE-së për të futur kufizime në importet e naftës dhe produkteve të naftës ruse i detyroi kompanitë ruse të kërkojnë konsumatorë të rinj dhe të bien dakord për një zbritje të konsiderueshme në çmim – deri në 25 për qind.

Megjithatë, për shkak të çmimeve të larta të naftës, duke arritur në 120 dollarë në pranverë dhe verë, çmimi i naftës ruse ishte akoma më i lartë se në vitin 2021, edhe me zbritjen.

Në përgjithësi, në 10 muajt e parë të vitit 2022, Rusia pa një rritje prej 34 për qind në të ardhurat buxhetore nga prodhimi dhe eksportet e hidrokarbureve krahasuar me vitin 2021.

Kostoja e luftës

Ndërsa çmimet e larta të hidrokarbureve kanë rezultuar në të ardhura të larta, buxheti rus ka parë gjithashtu një rritje të mprehtë të shpenzimeve ushtarake këtë vit.

Në mesin e shtatorit, Ministria e Financave raportoi se deri në fund të vitit, shpenzimet e mbrojtjes do të rriteshin me 31 për qind nga 3,573 trilionë në 4,679 trilionë rubla (57 miliardë dollarë në 74 miliardë dollarë). Kjo përfshin 600 deri në 700 miliardë rubla shtesë (10 deri në 11 miliardë dollarë) që ministria e mbrojtjes po shpenzon për blerjet dhe riparimin e armëve këtë vit.

Një tjetër gjë në buxhetin federal që pa një rritje të jashtëzakonshme në vitin 2022 është “Çështja e Përgjithshme Kombëtare”; ai u rrit me 50 për qind në 2.629 trilion rubla (42 miliardë dollarë). Shpenzimet sipas këtij titulli zakonisht vijnë nga veprimtaritë administrative të të gjitha degëve të qeverisë. Nëse supozohet se fondet e tepërta në këtë artikull janë të lidhura me luftën, atëherë kjo është një shtesë prej 869 miliardë rubla (13.8 miliardë dollarë) për shpenzime të mbrojtjes.

Shpenzimet federale për aparatin e sigurisë janë rritur gjithashtu me më shumë se 19 për qind krahasuar me vitin 2021 – në 2.788 trilion rubla (44.5 miliardë dollarë). Disa nga këto fonde shtesë i ndahen Gardës Kombëtare Ruse, forcat e së cilës janë të përfshira në mënyrë aktive në mbështetjen e regjimit pushtues rus në Ukrainë.

Menjëherë pas publikimit të buxhetit të planifikuar, Kremlini njoftoi “mobilizim të pjesshëm”. Si rezultat, rreth 318 mijë persona u dërguan në ushtri, gjë që do të kërkojë një rritje shtesë në shpenzimet e mbrojtjes, me të paktën 372 miliardë rubla (6 miliardë dollarë) për të paguar pagat dhe shpenzimet e tyre deri në fund të vitit.

Buxheti i vitit 2023 u hartua nga qeveria dhe u dorëzua në parlament përpara dekretit presidencial për mobilizim, kështu që nuk do të ishte çudi nëse shpenzimet aktuale ushtarake për vitin 2022 dhe 2023 janë më të larta se sa ishte shpallur zyrtarisht. Në çdo rast, edhe me këto shifra, shpenzimet ushtarake të Rusisë në vitin 2022 do të kalojnë 5 për qind të BPB-së, gjë që është e paprecedentë.

Megjithatë, të ardhurat e papritura nga nafta dhe gazi po kompensojnë deri në një masë shpenzimet e lidhura me luftën. Kështu, Rusia do ta mbyllë këtë vit me një deficit prej 0.9 për qind të BPB-së ose rreth 15 miliardë dollarë.

Për shkak se tregjet e financimit të borxhit të jashtëm janë mbyllur për Rusinë pas futjes së sanksioneve perëndimore dhe potenciali për huamarrje të brendshme është i kufizuar, deficiti do të financohet kryesisht nga rezervat e akumuluara, siç ka paralajmëruar kryeministri rus Mikhail Mishustin.

Në tetor, fondi mbante rreth 10.7 trilion rubla (171 miliardë dollarë); pjesa likuide e saj, e cila mund të përdoret për pagesa të tilla, arriti në 7.5 trilion rubla (120 miliardë dollarë) – më shumë se e mjaftueshme për të paguar për deficitin e vitit 2022.

Një 2023 sfidues

Në buxhetin e vitit 2023, qeveria ka vënë një rritje prej 6.5 për qind në shpenzimet e mbrojtjes, e cila përbën një kompensim të inflacionit. Kjo supozon se shpenzimet e luftës nuk do të rriten vitin e ardhshëm.

Unë kam disa dyshime në lidhje me këtë supozim. Shpenzimet për trupat shtesë të mobilizuara nuk janë përfshirë në buxhetin e vitit 2022, gjë që, së bashku me vonesën e mundshme të pagesave të dëmshpërblimeve për familjet e viktimave të luftës, ka të ngjarë të detyrojë qeverinë të rishikojë këtë numër.

Për më tepër, ministri i mbrojtjes Sergey Shoigu njoftoi një rritje prej 50 për qind të prokurimeve ushtarake për vitin e ardhshëm dhe këtë e bëri pasi Duma e Shtetit miratoi buxhetin e vitit 2023. Nuk shoh hapësirë për këtë në shifrat buxhetore.

Të ardhurat, si shpenzimet, nuk mund të parashikohen lehtësisht për vitin 2023. Fitimet e papritura nga hidrokarburet ngjallën njëfarë optimizmi në Kremlin, gjë që u reflektua në vlerësimet që qeveria bëri për rifillimin e rritjes ekonomike në tremujorin e parë të vitit të ardhshëm.

Shumë ekspertë nuk ndajnë optimizmin e qeverisë. Edhe parashikimi zyrtar i Bankës së Rusisë sugjeron se rritja ekonomike ruse do të rifillojë në gjysmën e dytë të 2023.

Një e panjohur kyçe në buxhetin e vitit të ardhshëm janë edhe të ardhurat nga hidrokarburet, veçanërisht nafta. BE-ja ndaloi importet e naftës së papërpunuar ruse më 5 dhjetor dhe do të ndalojë blerjen e produkteve të naftës ruse më 5 shkurt. BE-ja, së bashku me G7 dhe Australinë, po vendosin gjithashtu një kufi çmimi prej 60 dollarësh për naftën ruse.

Si rezultat, nuk ka gjasa që Rusia të jetë në gjendje të rrisë eksportet e naftës vitin e ardhshëm për të arritur nivelet e paraluftës. Çmimi mesatar i naftës së eksportit rus në vitin 2021 ishte 69 dollarë për fuçi. Kursi aktual i këmbimit rubla-dollar është 15 për qind më i lartë se mesatarja e vitit 2021, e cila ka të ngjarë të vazhdojë edhe në vitin e ri. Këta faktorë mund të ulin të ardhurat buxhetore të vitit 2023 nga prodhimi dhe eksportet e hidrokarbureve me 15 deri në 20 për qind (22 miliardë deri në 29 miliardë dollarë) të niveleve të vitit 2021.

Në përgjigje të rënies së pritshme të të ardhurave, qeveria ka njoftuar një rritje të taksave për kompanitë e naftës dhe gazit, si dhe për prodhuesit e metaleve dhe qymyrit. Këto mund të sjellin të ardhura të mjaftueshme për të kompensuar deri në 75 për qind të reduktimit të të ardhurave.

Kështu, rreziku për të mos arritur të ardhurat e planifikuara në vitin 2023 mbetet, por do të kufizohet në 5-6 për qind të totalit të të ardhurave buxhetore, sipas vlerësimeve të mia.

Mjaft para për luftën, për fat të keq

Edhe pse buxheti është planifikuar në një pasiguri të madhe, ai nuk mund të quhet i paqëndrueshëm. Në rrethana të ndryshme, të ardhurat e saj mund të dalin mbi ose nën nivelin e planifikuar. Megjithatë, shkalla e këtij devijimi, sipas vlerësimit tim, nuk kalon 1 për qind të BPB-së (17.2 miliardë dollarë) në të dy drejtimet.

Rrjedhimisht, edhe nëse të ardhurat janë më të ulëta, deficiti buxhetor nuk do të kalonte 3 për qind të BPB-së (52 miliardë dollarë), e cila mund të financohet tërësisht nga rezervat (aktualisht 120 miliardë dollarë).

Në të njëjtën kohë, duket se nuk ka asnjë mundësi apo dëshirë nga ana e vendeve perëndimore për të intensifikuar presionin e sanksioneve ndaj Rusisë. Kjo do të thotë se buxheti rus nuk do të përballet me ndonjë goditje më të rëndë sanksionesh në vitin 2023.

Me gjithë këtë në mendje, unë nuk parashikoj ndonjë kufizim të madh financiar që mund ta detyrojë Kremlinin të ndryshojë rrënjësisht politikën agresive ndaj Ukrainës.

*Pikëpamjet e shprehura në këtë artikull janë të vetë autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht qëndrimin editorial të Klan Kosovës. Artikulli është përkthyer nga AlJazeera.

klankosova.tv

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.