47 shtete përsëri në Këshill të Evropës? Rusia del, Kosova futet!

Nisma Evropiane për Stabilitet (ESI) iu ka bërë thirrje të hënën ministrave të punëve të jashtme të vendeve anëtare të Këshillit të Evropës që ta pranojnë aplikimin e Kosovës për anëtarësim në këtë organizëm dhe ta dërgojnë në Asamblenë Parlamentare (APKE).

Në vijim e gjeni letrën publike të shkruar nga presidenti dhe zv/presidenti i ESI, Gerald Knaus dhe Kristof Bender:

Të dashur miq,

Është e habitshme se sa ndryshe janë trajtuar Rusia dhe Kosova nga qeveritë e shteteve anëtare të Këshillit të Evropës në vitet e fundit.

Rusia, një superfuqi bërthamore me një popullsi prej 146 milionë banorësh dhe një masë tokësore që shtrihet në nëntë zona kohore, iu bashkua Këshillit të Evropës më vitin 1996. Si anëtare e Këshillit të Evropës, Rusia zhvilloi luftëra në Çeçeni (1999-2000), pushtoi Gjeorgjinë (2008), aneksoi Krimenë (2014), shkaktoi luftë në Ukrainën Lindore (nga 2014), bombardoi civilët në Siri (nga 2015) dhe më pas nisi një sulm kundër të gjithë Ukrainës në shkurt të vitit 2022.

Kosova, një nga demokracitë më të vogla të Evropës me një popullsi prej më pak se dy milionë banorësh, me një territor që është 0.05 përqind e Rusisë, shpalli pavarësinë e saj në shkurt të vitit 2008 dhe u njoh nga një shumicë e madhe e anëtarëve të Këshillit të Evropës (34 nga 46).

Në tetor të vitit 2008, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara iu drejtua Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) në Hagë me një pyetje të thjeshtë: “A është shpallja e njëanshme e pavarësisë nga Institucionet e Përkohshme të Vetëqeverisjes së Kosovës në përputhje me ligjin ndërkombëtar?” Në korrik 2010, GJND-ja arriti në përfundimin se “shpallja e pavarësisë së Kosovës e miratuar më 17 shkurt 2008 nuk e ka shkelur të drejtën ndërkombëtare”.

Ndryshe nga Rusia, Kosova ka parë transferime paqësore të pushtetit politik pas zgjedhjeve të lira dhe të ndershme. Ndryshe nga Rusia, Kosova e pavarur nuk ka pasur kurrë të burgosur politikë. Ndryshe nga Rusia, ajo nuk ka bërë asnjë luftë.

E megjithatë, për shumë vite, qeveritë e Kosovës janë dekurajuar në mënyrë aktive nga aplikimi për anëtarësim në Këshillin e Evropës nga anëtarët e tjerë. Rezultati: Kosova mbetet jashtë. Ajo është sot e vetmja demokraci evropiane që nuk është ende anëtare e Këshillit të Evropës.

Pushtimi i fundit i Rusisë në Ukrainë, i kombinuar me kërcënimet e liderëve të saj kundër vendeve të tjera anëtare të Këshillit të Evropës, përfundimisht ishte i tepërt.

Më 15 mars të këtij viti, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës miratoi një Opinion. Ajo konsideroi se Federata Ruse nuk mund të jetë më një shtet anëtar i Organizatës. Vendimi ishte unanim. Po atë ditë, qeveria ruse njoftoi tërheqjen e saj.

Pas më shumë se një çerek shekulli që ishte anëtare, Rusia ishte jashtë. Menjëherë pas kësaj, qeveria e Kosovës njoftoi synimin e saj për të aplikuar për të zënë vendin e Rusisë si anëtare e 47-të. Më 12 maj, javën e kaluar, ministri i Jashtëm i Kosovës dorëzoi aplikacionin e Kosovës në Strasburg.

Çfarë duhet të ndodhë më pas

Çfarë ndodh tutje?

Nëse Kosova trajtohet si vendet e tjera në të kaluarën, do të ndodhë si vijon.

Aplikimi i Kosovës tashmë është në Komitetin e Ministrave, ku përfaqësuesit e tashmë 46 shteteve anëtare takohen rregullisht. Do të duhej të shkonte pranë Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës (APKE).

Aty po mandatohen raporte të thelluara, për të vlerësuar nëse Kosova i përmbush kriteret. Bazuar në këto raporte, fillimisht APKE dhe më pas Komiteti i Ministrave duhet ta votojnë aplikimin.

Hapi tjetër është i qartë. Në mbledhjen e radhës nevojitet një votim në Komitetin e Ministrave për të dërguar aplikimin në APKE, ku fillon puna reale.

Më 4 maj 1992, pas përmbysjes së diktaturës komuniste në Tiranë, Shqipëria aplikoi për anëtarësim në Këshillin e Evropës. Më 21 maj 1992, menjëherë pas kësaj, Komiteti i Ministrave i kërkoi Asamblesë Parlamentare që të jepte një opinion.

Më 9 nëntor 2000, pas rrëzimit të Sllobodan Millosheviqit në Beograd, Republika Federale e Jugosllavisë aplikoi për t’u anëtarësuar në Këshillin e Evropës. Më 22 nëntor 2000, Komiteti i Ministrave i kërkoi Asamblesë Parlamentare të jepte një opinion.

Zhvendosja e aplikimit të Kosovës nga Komiteti i Ministrave – 46 qeveritë – te APKE-së – anëtarët e parlamentit – nuk duhet të zgjasë shumë. Kjo duhet të ndodhë më 20 maj në takimin e radhës të ministrave të jashtëm të Komitetit të Ministrave në Torino.

Italia aktualisht kryeson Komitetin e Ministrave. Luigi di Maio, ministri i Jashtëm italian, shpesh është shprehur në favor të integrimit të Kosovës në institucionet evropiane.

Në një vizitë në Kosovë në qershor të vitit 2021, Luigi Di Maio deklaroi: “Italia është plotësisht e bindur se e ardhmja e Kosovës qëndron në Evropë dhe ne do të vazhdojmë ta bëjmë zërin tonë të dëgjohet në Bruksel për çështjet e ndryshme në agjendë”.

Shumë qeveri të tjera kanë folur kështu.

Në një vizitë të kryeministrit të Kosovës në Paris në qershor të vitit 2021, presidenti francez, Emmanuel Macron, deklaroi: “Kosova, si të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, ka thirrjen, kur të vijë koha dhe kur të plotësohen kushtet plotësisht, t’i bashkëngjitet Bashkimit Evropian”.

Anëtarësimi në Këshillin e Evropës – dhe në këtë mënyrë pranimi i Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut – ka qenë gjithmonë i kërkuar para anëtarësimit në Bashkimin Evropian.

Franca tani duhet të mbështesë APKE-në në vlerësimin nëse kushtet për të janë përmbushur.

Gjatë një vizite në Kosovë në mars 2022, ministrja e Jashtme gjermane, Annalena Baerbock, vlerësoi “orientimin vërtet të fortë të reformës” të Qeverisë së re të Kosovës: “Kosova ka dhëne, tani është radha e Bashkimit Evropian”.

Në një vizitë në Berlin nga kryeministri i Kosovës në maj 2002, kancelari gjerman, Olaf Scholz, lavdëroi Kosovën dhe premtoi mbështetjen e Gjermanisë:

“Kosova shumë herët ka mbajtur një qëndrim të qartë për të gjitha çështjet ndërkombëtare, në koordinim me BE-në dhe po mbështetë sanksionet kundër Rusisë. Kjo meriton një njohje të madhe… Ballkani Perëndimor i përket Evropës. Në të ardhmen të gjitha vendet e saj duhet t’i përkasin edhe Bashkimit Evropian. Këtu përfshihet sigurisht edhe Kosova, njohjen ndërkombëtare të së cilës Gjermania e ka mbështetur gjithmonë me të gjitha mundësitë e saj dhe vazhdon ta mbështesë”.

Kështu, ashtu si Italia dhe Franca, edhe Gjermania duhet të mbështesë që APKE të vlerësojë nëse janë përmbushur kushtet që Kosova t’i bashkohet organizatës më të vjetër të të drejtave të njeriut në Evropë.

Standarde të dyfishta në Strasburg

Megjithatë, është thelbësore që hapi tjetër të merret në Torino këtë muaj në seancën ministrore më 20 maj.

Ministrat takohen vetëm një herë në vit. Po, zëvendësit e ministrave – ambasadorët në Strasburg – mund të marrin vendime për të gjitha çështjet në mbledhjet e tyre të rregullta javore.

Por në këto takime çdo vend mund të këmbëngulë që një çështje “për shkak të rëndësisë së saj politike të trajtohet nga Komiteti i Ministrave që mblidhet në nivel ministror” (neni 2, Rregullorja e Punës për mbledhjet e Zëvendësministrave).

Kjo do të thotë: nëse nuk merret vendim në mbledhjen e 20 majit të këtij viti, aplikimi mund të vendoset lehtësisht në akull nga një shtet i vetëm anëtar për një vit të tërë.

Në takimin ministror në Torino, megjithatë, përcjellja e aplikimit të Kosovës në APKE merr vetëm “një shumicë prej dy të tretash të të gjithë përfaqësuesve që kanë të drejtë të marrin pjesë në Komitet” (neni 20 i statutit).

34 nga 46 shtetet anëtare të Këshillit të Evropës e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Të tjerët, si Greqia, e kanë mbështetur Kosovën që t’i bashkohet institucioneve ndërkombëtare edhe pa këtë.

Në Komitetin e Ministrave në Torino nevojiten 31 vota për dërgimin e aplikimit në APKE.

Votat janë aty. Precedentët janë aty. Premtimet janë aty. Por a do të ndodhë?

A e nënkuptuan vendet si Gjermania dhe Franca atë që u thanë liderëve të Kosovës në muajt e fundit?

Apo do të vazhdojë standardi i dyfishtë, i cili lejoi Rusinë të jetë anëtare me gjithë shkeljet masive të të drejtave të njeriut, por që e bllokoi Kosovën të aplikojë?

Në tetor 2018, ministria e jashtme gjermane dërgoi një notë të brendshme për diplomatët e saj duke argumentuar se ambasadat gjermane duhet t’i shtyjnë vendet tjera të bëjnë lëshime që Rusia e Putinit i kishte kërkuar në këmbim që ajo të paguante edhe një herë kontributet e saj të detyrueshme në Këshillin e Evropës. Rreziku që Rusia të largohej ndonjëherë nga Këshilli i Evropës, kështu që pozicioni i ministrisë së jashtme gjermane në atë kohë, ishte një “krizë ekzistenciale”:

Memorandumi theksonte se sa e rëndësishme ishte që qytetarët rusë të mbanin qasje në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut.

Në rastin e aplikimit të fundit të Kosovës, megjithatë, një memo e fundit e brendshme gjermane dërguar anëtarëve të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës (APKE) në prill të vitit 2022 sugjeronte që Kosova zyrtarisht nuk mund të aplikonte as për anëtarësim; se do të duhej të ftohej bazuar në një konsensus të të gjithë anëtarëve; se një konsensus i tillë ishte i paimagjinueshëm për shkak të kundërshtimit serb; dhe se Kosovës duhet t’i ofrohen alternativa më të mira për anëtarësim – në konsultim (“Abstimmung”) me Serbinë.

Një alternativë, e paraqitur në memon e prillit, është që Kosova të pranohet si një anëtare e asociuar “si Saar”.

Ky është një krahasim i jashtëzakonshëm.

Midis viteve 1950 dhe 1957, Saar ishte një protektorat francez. Partive pro-gjermane (si CDU) iu ndalua të kandidonin në zgjedhje. Nuk ka qenë kurrë një shtet sovran. Më 1957, Saar u zhyt në Republikën Federale të Gjermanisë si Saarland. Si mund të jetë Saar një model për një shtet sovran?

Paradoksi është se teksa disa diplomatë gjermanë në Strasburg kanë argumentuar në takime me diplomatë të tjerë kundër trajtimit të aplikimit të Kosovës si ai i Shqipërisë më 1992 dhe i Serbisë më 2010 në javët e fundit, qëndrimi zyrtar i Gjermanisë është se ajo e mbështetë plotësisht Kosovën. Kjo ngre pyetjen: kush e bën politikën e jashtme gjermane?

Më 4 maj, qeveria gjermane iu përgjigj pyetjes së një anëtari gjerman të APKE-së: Andreas Michaelis, sekretar shtetëror në Ministrinë e Jashtme, ku e bëri të qartë se “Qeveria Federale mbështetë anëtarësimin e Republikës së Kosovës në Këshillin e Evropës”.

Po kështu edhe shumica e anëtarëve të parlamentit gjerman të përfaqësuar në APKE. Ka mbështetje të fortë dypartiake për aplikimin e Kosovës nga anëtarët e partive qeverisëse dhe nga opozita kryesore në Bundestag.

Frank Schwabe i SPD, i cili drejton grupin e socialistëve, demokratëve dhe të gjelbërve të APKE-së, shkroi në Twitter:

“Ne duhet ta afrojmë Kosovën me Evropën. Një mundësi e mirë do të ishte anëtarësimi në Këshillin e Evropës. Në këtë mënyrë humbasim një anëtar, Rusinë. Kosova do të bashkohej. Dhe ne mbetemi në numrin 47”.

Knut Abraham nga CDU, anëtar i komisioneve për punë të jashtme dhe për të drejtat e njeriut në Bundestag, përmes një deklarate për media ka kërkuar që “qeveria federale ta mbështesë anëtarësimin e Kosovës në Komitetin e Ministrave të Këshillit të Evropës”.

Konstantin Kuhle i FDP-së liberale miratoi gjithashtu anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës si “një kontribut të rëndësishëm për stabilitetin në Ballkanin Perëndimor”.

Pas aplikimit të Kosovës, ambasadori i Gjermanisë në Kosovë shkroi në Twitter se “mezi pret ta shohë Kosovën si pjesë e familjes @coe të Këshillit të Evropës” dhe uroi “gjithë të mirat për ofertën e anëtarësimit!”.

Manuel Sarrazin, përfaqësuesi special i qeverisë gjermane për vendet e Ballkanit Perëndimor, vizitoi ministren e Jashtme të Kosovës në Prishtinë dhe e siguroi atë për “mbështetjen e Gjermanisë për kërkesën për anëtarësim!”.

Ka pasur shumë argumente të çuditshme të bëra nga diplomatë gjermanë dhe të tjerë në Strasburg në javët e fundit në takimet me kolegët e tyre nga vendet e tjera anëtare:

• Aplikimi i Kosovës vjen “shumë herët” – kjo pas disa muajsh që po diskutohej nga anëtarët gjermanë të APKE-së.
• Aplikimi i Kosovës është shumë përçarës për Këshillin e Evropës – kjo kur anëtarët e KE-së kanë qenë disi në luftë me njëri-tjetrin vitet e fundit (Rusia duke sulmuar Gjeorgjinë dhe Ukrainën, luftimet në Armeni dhe Azerbajxhan më 2021).
• Kosova duhet të përqendrohet në çështjet tjera, fillimisht në diskutimet e saj me Serbinë – kjo kur Serbia është anëtare e Këshillit të Evropës për më shumë se dy dekada.

Ajo që nevojitet në Torino është të dërgojë aplikimin në APKE, qëllimi i të cilit është të ofrojë mbrojtje të të drejtave të njeriut për të gjithë qytetarët e Kosovës, përfshirë minoritetet e saj. Kjo është e gjitha. Mirëpo, nëse edhe kjo nuk bëhet, çfarë kuptimi ka të përsëritet se Kosova ka thirrje evropiane?

Ky është, në fakt, një moment i së vërtetës për shumë vende evropiane, të cilat prej kohësh pretendojnë se mbështesin aspiratat evropiane të Kosovës. Është gjithashtu një moment i së vërtetës për Komitetin e Ministrave. Le të dërgojnë demokracitë evropiane në Torino një sinjal të fortë se vendi për demokracitë evropiane është Këshilli i Evropës.

Nuk do të ketë kurrë një kohë më të mirë se tani për ta bërë këtë.

********

Gerald Knaus,  president, ESI
Kristof Bender, zv/presidenti, ESI

*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Klan Kosovës në Viber.

*Klikoni KËTU për ta shkarkuar aplikacionin e Klan Kosovës në Android, dhe KËTU për iOS.